Υπενθυμίζεται πως οι ΗΠΑ αύξησαν τον μέσο σταθμισμένο δασμό τους στο 29%, το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 100 ετών, ξεπερνώντας τους δασμούς Smoot-Hawley της δεκαετίας του 1930…
Οι αμερικανικοί δασμοί προμηνύουν μια παγκόσμια μάχη. Μένει να φανεί σε ποια μορφή και με ποιο αποτέλεσμα… Αλλά ο παγκόσμιος διχασμός είναι κάτι περισσότερο από σίγουρος.
Υπενθυμίζεται πως οι ΗΠΑ αύξησαν τον μέσο σταθμισμένο δασμό τους στο 29%, το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 100 ετών, ξεπερνώντας τους δασμούς Smoot-Hawley της δεκαετίας του 1930.
Πρόκειται για μια συγκλονιστική εξέλιξη όχι μόνο για τις ΗΠΑ, τον πληθωρισμό ή το ΑΕΠ, αλλά και για το παγκόσμιο σύστημα που βασίζεται στις ΗΠΑ και στο δολάριο ως λιπαντικό του εμπορίου, καθώς και στα αμερικανικά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού.
Οι ΗΠΑ εφάρμοσαν έναν μη δασμολογικό φραγμό σε κάθε εμπορικό εταίρο, οδηγώντας στην επιβολή ανταποδοτικών δασμών βάσει μιας απλής λειτουργίας: του αμερικανικού διμερούς εμπορικού ελλείμματος ως ποσοστού των εξαγωγών προς τις ΗΠΑ.
Για παράδειγμα, η Ινδονησία έχει εμπορικό πλεόνασμα 17,9 δισ. δολαρίων με τις ΗΠΑ και εξάγει σε αυτές 28 δισ. δολάρια. Έτσι, 17,9/28 = 64%, που θεωρείται ως το εμπόδιο στο ινδονησιακό εμπόριο.
Οι ΗΠΑ, ωστόσο, προσέφεραν μια «έκπτωση», μειώνοντάς το στο 32%. Από τη μία, αυτό είναι παράλογο.
Από την άλλη, είναι ακριβώς αυτό που προβλέπει η ρικαρντιανή θεωρία του ελεύθερου εμπορίου: όλες οι διμερείς ροές θα πρέπει να ισορροπούν, με τη σύνθεση του εμπορικού καλαθιού να αλλάζει ανάλογα με το συγκριτικό πλεονέκτημα.
Το γεγονός ότι αυτό ποτέ δεν ισχύει για τις ΗΠΑ δείχνει ότι η θεωρία είναι εσφαλμένη.
Οι ΗΠΑ λοιπόν χρησιμοποιούν και τα δύο τους χέρια για να γκρεμίσουν το σύστημα που θεωρητικά βασίζεται σε αυτές.
Είναι κρίσιμο να κατανοηθεί αυτό προτού αρχίσουμε να μιλάμε για αριθμούς και να συγκρίνουμε τους νέους δασμούς με τους Smoot-Hawley.
Επιβλήθηκαν λοιπόν τεράστιες αυξήσεις δασμών σε ασιάτες εξαγωγείς: Μπανγκλαντές (37%), Καμπότζη (49%), Κίνα (34%), Ινδία (26%), Ινδονησία (32%), Ιαπωνία (24%), Νότια Κορέα (25%), Ταϊλάνδη (36%) και Βιετνάμ (46%).
Επιπλέον, αυτοί οι δασμοί προστίθενται σε ήδη υπάρχοντες, οπότε η Κίνα αντιμετωπίζει τουλάχιστον 54%, με την απειλή επιπλέον 25% για την αγορά πετρελαίου από τη Βενεζουέλα και άλλων 25-50% για το ρωσικό πετρέλαιο.
Πρόκειται για δραματική κλιμάκωση μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου.
Η ΕΕ επλήγη κάπως λιγότερο (20%), αλλά και πάλι οι δασμοί είναι τέσσερις φορές υψηλότεροι από ό,τι υπέθεταν οι οικονομολόγοι στα μοντέλα τους.
Οι περισσότερες άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων του Ηνωμένου Βασιλείου, της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας, υπέστησαν δασμό 10%, μια τακτική «διαίρει και βασίλευε» που περιμέναμε, όπως και η Λατινική Αμερική.
Το Δόγμα Μονρό ισχύει και εδώ, ιδιαίτερα αν οι ΗΠΑ προσφέρουν τώρα ρευστότητα σε δολάρια για να μετατοπίσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού προς αυτή την κατεύθυνση.
Κανείς δεν έμεινε παραπονούμενος – εκτός από τη Ρωσία (που ήδη υπόκειται σε κυρώσεις).
Ακόμη και ένα μικρό νησί κοντά στην Αυστραλία υπέστη δασμό 10%, παρά το γεγονός ότι ο πληθυσμός του αποτελείται κυρίως από... πιγκουίνους!
Οι στενότεροι σύμμαχοι των ΗΠΑ, όπως το Ισραήλ και οι Φιλιππίνες, αντιμετωπίζουν δασμούς 17%, ενώ το Ιράν μόλις 10%.
Οι μοναδικές εξαιρέσεις, πέρα από τον Καναδά και το Μεξικό, αφορούν τον χάλυβα, το αλουμίνιο, τα αυτοκίνητα, τον χαλκό, τα φάρμακα, τους ημιαγωγούς, τον χρυσό, την ενέργεια και άλλα ορυκτά που δεν διατίθενται στις ΗΠΑ – αλλά τα πρώτα τρία ήδη υπόκεινται σε δασμούς 25%, με τα υπόλοιπα να βρίσκονται σε αναμονή.
Το «παραθυράκι» του de minimis για ταχυδρομικές αποστολές προς τις ΗΠΑ θα τερματιστεί για όλους μόλις τα συστήματα είναι έτοιμα, εκτός από τα δώρα και προϊόντα που φέρνουν ταξιδιώτες. Αυτό ανατρέπει μεγάλο μέρος του ηλεκτρονικού εμπορίου.
Τώρα ξεκινά η επόμενη φάση της διαπραγμάτευσης και/ή των αντιποίνων. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, η Αυστραλία ή η Νέα Ζηλανδία θα ταράξουν τα νερά, όπως και οποιαδήποτε χώρα με δασμό μόλις 10%. Στην πραγματικότητα, η Λατινική Αμερική ίσως τρίβει τα χέρια της μπροστά στο γεωστρατηγικό όφελος που διαφαίνεται.
Αλλά τι γίνεται με την Ασία; Για παράδειγμα, θα επιτρέψει η Κίνα στο γιουάν να υποτιμηθεί περαιτέρω; Θα συμπαρασύρει άλλα νομίσματα;
Θα αυξήσουν τότε οι ΗΠΑ ακόμα περισσότερο τους δασμούς; Ή μήπως η Κίνα θα στραφεί στην εγχώρια κατανάλωση, κάτι που θα ήταν πληθωριστικό;
Τι επιλογές έχουν η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, το Βιετνάμ, η Καμπότζη, η Ταϊλάνδη και η Ινδία;
Δεν μπορούν να «εμπορεύονται περισσότερο με την Κίνα», εκτός αν αυτή αναλάβει τον ρόλο του εισαγωγέα/καταναλωτή των ΗΠΑ – κάτι που δεν θέλει.
Άρα, θα ακολουθήσει όλη η Ασία το παράδειγμα των ΗΠΑ και θα πληθωρίσει, ή θα βυθιστεί σε αποπληθωρισμό;
Ή μήπως όλοι, πλην της Κίνας, θα στραφούν προς τις ΗΠΑ έναντι της Κίνας;
Παράλληλα, οι ΗΠΑ ήδη πιέζουν την Ευρώπη να αγοράζει αμερικανικά όπλα αντί για ευρωπαϊκά.
Αν η Ευρώπη ενδώσει, ο εμπορικός πόλεμος και τα θέματα ασφαλείας μπορεί να επιλυθούν.
Αν αρνηθεί, ίσως βρεθεί αντιμέτωπη με σκληρότερη στάση των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, το εμπόριο, την ενέργεια και ίσως ακόμα και στις γραμμές ανταλλαγής δολαρίων.
Πράγματι, το γεν (JPY) ενισχύεται, παρά το γεγονός ότι η Ιαπωνία εξαρτάται από τις ΗΠΑ τόσο για την άμυνά της όσο και για τις εξαγωγές της.
Το ίδιο συμβαίνει και με το ευρώ (EUR), παρόλο που η Ευρώπη βασίζεται στις ΗΠΑ για ενέργεια και τεχνολογία, πέρα από την ασφάλεια και το εμπόριο.
Τα κρυπτονομίσματα κατέρρευσαν, αλλά ο χρυσός σημείωσε νέο ιστορικό υψηλό πριν υποχωρήσει.
Ωστόσο, η αρχική αντίδραση στην αγορά συναλλάγματος αντικατοπτρίζει την επαναπατρισμό αμερικανικών στοιχείων ενεργητικού, αγνοώντας την απειλή του κινεζικού γιουάν (CNY) και το γεγονός ότι δεν μπορεί να υπάρξει ένα παγκόσμιο σύστημα όπου το JPY και το EUR θα ευημερούν χωρίς τον τρέχοντα ρόλο του δολαρίου. Είναι δύσκολο να το αποδεχτεί κανείς, αλλά είναι η πραγματικότητα.
Εκπρόσωπος της ΕΚΤ μόλις δήλωσε ότι η Ευρώπη έχει μια μοναδική ευκαιρία να προωθήσει τη διεθνή χρήση του ευρώ.
Ωστόσο, πέρα από την ανάγκη έκδοσης ευρωομολόγων –μια τεράστια πρόκληση– αυτό θα οδηγούσε την Ευρώπη σε πλεονάσματα στο κεφαλαιακό ισοζύγιο, καθώς τα κεφάλαια θα εισέρρεαν, και σε αντίστοιχα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, καθώς τα ξένα αγαθά θα κατέκλυζαν την αγορά.
Με λίγα λόγια, η Ευρώπη θα ακολουθούσε τις ΗΠΑ στον δρόμο της αποβιομηχάνισης, της χρηματοοικονομικοποίησης και της πόλωσης, ενώ στην πραγματικότητα χρειάζεται ενοποίηση και στρατιωτική ενίσχυση.
Επιπλέον, θα χρειαζόταν μια ισχυρή στρατιωτική δύναμη για να διαδραματίσει έναν πραγματικό ρόλο εφόσον διέθετε παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα – γιατί όσοι διαθέτουν τέτοια ισχύ δεν θα παραμερίσουν αμαχητί!
Οι ενέργειες των ΗΠΑ δείχνουν ότι θέλουν να σταματήσουν να λειτουργεί το δολάριο ως λιπαντικό για τις εξαγωγές προς αυτές και ως κανάλι επιστροφής χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων, αλλά δεν θέλουν να χάσουν τον ρόλο τους στη διαμόρφωση των τιμών των εμπορευμάτων, στο παγκόσμιο εμπόριο, στους διακανονισμούς και στο χρέος.
Η ιστορία δείχνει ότι μια χώρα μπορεί να διατηρήσει το νόμισμά της ως παγκόσμιο αποθεματικό, ακόμα και χωρίς εμπορικό έλλειμμα, αλλά χρειάζεται εμπορικό επεκτατισμό για να το πετύχει – κάτι που βλέπουμε να συμβαίνει τώρα.
Όπως λένε πολλοί αναλυτές, οι συνέπειες είναι τόσο μεγάλες, που οι αγορές είτε δεν τις κατανοούν πλήρως είτε δεν θέλουν να τις κατανοήσουν.
Είναι άλλο πράγμα να αναγνωρίζουν ότι τα όπλα έχουν πλέον την ίδια σημασία με το βούτυρο και εντελώς διαφορετικό να συνειδητοποιήσουν ότι η πραγματικότητα πλέον καθορίζεται από τη διπλωματία των πολεμικών πλοίων («Έχουμε 11 αεροπλανοφόρα: εμείς καθορίζουμε σε ποιο νόμισμα τιμολογούνται τα εμπορεύματα. Κατανοητό;»).
Παράλληλα, τα μακροοικονομικά μοντέλα που προσπαθούν να ερμηνεύσουν αυτή την κατάσταση υποθέτουν ότι τα πάντα επιστρέφουν στη μέση τιμή και ότι τα τεράστια καθαρά εμπορικά ελλείμματα απορροφώνται από το σύστημα.
Αν αυτό δεν συμβεί, το μοντέλο καταρρέει – και μαζί του, το ίδιο το σύστημα.
Μπορεί να διαφωνείς με τον Γιάνη, αλλά…
Κάποιος μπορεί να διαφωνεί με τον Γιάνη Βαρουφάκη σε πολλά πράγματα, αλλά γνωρίζει την οικονομική ιστορία – κάτι που οι αγορές δεν κάνουν.
Πρόσφατα έγραψε άρθρο του που αξίζει να διαβαστεί («Η ημέρα της απελευθέρωσης θα αλλάξει τον κόσμο;»):
« “Η φιλοσοφία μου, κύριε Πρόεδρε, είναι ότι όλοι οι ξένοι θέλουν να μας εκμεταλλευτούν και η δουλειά μας είναι να τους εκμεταλλευτούμε πρώτοι”.
Με αυτά τα λόγια, ο Υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ έπεισε τον Πρόεδρο να προκαλέσει ένα τεράστιο σοκ στην παγκόσμια οικονομία.
Σύμφωνα με έναν από τους συμβούλους του Προέδρου, ο στόχος ήταν να προκληθεί “μια ελεγχόμενη αποσύνθεση της παγκόσμιας οικονομίας”.
Όχι, αυτά τα λόγια δεν ειπώθηκαν από μέλη της ομάδας του Προέδρου Trump πριν από την Ημέρα Απελευθέρωσης των δασμών του.
Αν και το “οι ξένοι θέλουν να μας εκμεταλλευτούν” ακούγεται σαν κάτι που θα έλεγε ο Trump, στην πραγματικότητα ειπώθηκε το καλοκαίρι του 1971 από τον τότε Υπουργό Οικονομικών John Connally, ο οποίος κατάφερε να πείσει τον Πρόεδρο να εξαπολύσει λίγες μέρες αργότερα το διαβόητο Nixon Shock.
Οι σχολιαστές θα έπρεπε να γνωρίζουν καλύτερα από το να ισχυρίζονται ότι το σοκ που προκαλεί τώρα ο Trump είναι άνευ προηγουμένου και καταδικασμένο να αποτύχει, όπως όλες οι απερίσκεπτες επιθέσεις στην υπάρχουσα τάξη πραγμάτων.
Το Nixon Shock ήταν πιο καταστροφικό από το σημερινό, ειδικά για τους Ευρωπαίους.
Και ακριβώς λόγω της οικονομικής καταστροφής που προκάλεσε, οι αρχιτέκτονές του πέτυχαν τον βασικό μακροπρόθεσμο στόχο τους: να διασφαλίσουν ότι η αμερικανική ηγεμονία θα αυξανόταν παράλληλα με τα δίδυμα ελλείμματα της Αμερικής (εμπορικό και δημοσιονομικό).
Η επιτυχία του Nixon Shock δεν εγγυάται σε καμία περίπτωση την επιτυχία της εκδοχής του Trump, αλλά μας υπενθυμίζει ότι αυτό που είναι καλό για τους κυβερνώντες της Αμερικής δεν είναι απαραίτητα καλό για τους περισσότερους Αμερικανούς ή, πράγματι, για τον κόσμο.
Ένας από τους πιο έξυπνους συμβούλους του Nixon, που βοήθησε να πειστεί ο Connally για την ανάγκη ενός σοκ, διατύπωσε αυτό το σημείο με απόλυτη σαφήνεια: “Είναι δελεαστικό να θεωρούμε την αγορά αμερόληπτο διαιτητή.
Όμως, ζυγίζοντας τις απαιτήσεις ενός σταθερού διεθνούς συστήματος έναντι της επιθυμίας να διατηρηθεί η ελευθερία δράσης για την εθνική πολιτική, ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, επέλεξαν το δεύτερο”.
Και με μία επιπλέον φράση, υπονόμευσε όλες τις παραδοχές πάνω στις οποίες η Δυτική Ευρώπη και η Ιαπωνία είχαν οικοδομήσει τα μεταπολεμικά οικονομικά τους θαύματα: “Μια ελεγχόμενη αποσύνθεση της παγκόσμιας οικονομίας είναι ένας θεμιτός στόχος για τη δεκαετία του '80”.
Και 10 μήνες μετά από αυτή την ομιλία, ο άνθρωπος που το είπε, ο Paul Volcker, ανέλαβε την προεδρία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ.
Σύντομα, τα αμερικανικά επιτόκια διπλασιάστηκαν και στη συνέχεια τριπλασιάστηκαν.
Η ελεγχόμενη αποσύνθεση της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία ξεκίνησε όταν ο Πρόεδρος Nixon πείστηκε από τους Conally και Volcker να διαλύσει το μέχρι τότε σταθερό σύστημα συναλλαγματικών ισοτιμιών, ολοκληρώθηκε με αυξήσεις επιτοκίων που ήταν πολύ πιο καταστροφικές από ό,τι μπορεί να είναι οι δασμοί του Trump σήμερα.
Ο Trump, επομένως, δεν είναι ο πρώτος Πρόεδρος που επιδιώκει την ελεγχόμενη αποσύνθεση της παγκόσμιας οικονομίας μέσω ενός καταστροφικού πλήγματος.
Ούτε είναι ο πρώτος που σκοπίμως βλάπτει τους συμμάχους της Αμερικής για να ανανεώσει και να παρατείνει την ηγεμονία των ΗΠΑ.
Ούτε ο πρώτος που ήταν διατεθειμένος να πλήξει τη Wall Street βραχυπρόθεσμα για να ενισχύσει τη συσσώρευση κεφαλαίου των ΗΠΑ μακροπρόθεσμα.
Ο Nixon τα είχε κάνει όλα αυτά μισό αιώνα νωρίτερα. Και η ειρωνεία είναι ότι ο κόσμος για τον οποίο θρηνεί σήμερα το δυτικό φιλελεύθερο κατεστημένο προέκυψε ως αποτέλεσμα του Nixon Shock».
Ο Βαρουφάκης καταλήγει: «Κάθε γενιά θέλει να πιστεύει ότι βρίσκεται στο κατώφλι μιας ιστορικής μεταμόρφωσης.
Αλλά η δική μας είναι αρκετά καταραμένη ώστε να βρίσκεται πραγματικά σε ένα τέτοιο κατώφλι.
Οπότε, αντί να επικεντρωνόμαστε υπερβολικά στον χαρακτήρα του ανθρώπου στον Λευκό Οίκο, θα ήταν προτιμότερο να θυμηθούμε ότι το Nixon Shock ήταν πολύ πιο σημαντικό από τον ίδιο τον Nixon.
Αν ο Nixon αναδιαμόρφωσε τον κόσμο μία φορά, κάνοντάς τον πιο σκληρό και πιο ασταθή, ο Trump μπορεί σίγουρα να το κάνει ξανά.»
Αυτό το «Trump Shock» είναι, και πάλι, ένα αντίστροφο Nixon Shock: να επαναφέρει τις ΗΠΑ από τα εμπορικά ελλείμματα και τη χρηματοοικονομικοποίηση στη σκληρή αμερικανική εμπορική ισχύ, χρησιμοποιώντας τμήματα του παλιού συστήματος για να το πετύχει.
Και όλα αυτά ενώ: οι ΗΠΑ επιβάλλουν κυρώσεις σε ρωσικές οντότητες, το Ισραήλ βομβαρδίζει τον διάδρομο απογείωσης της συριακής αεροπορικής βάσης που αναλαμβάνει η Τουρκία, οι ΗΠΑ στέλνουν στρατιωτικό εξοπλισμό στη Μέση Ανατολή, η αμερικανική Γερουσία σχεδιάζει φορολογικές περικοπές 5 τρισ. δολαρίων για την επόμενη δεκαετία και κυκλοφορούν φήμες ότι ο Elon Musk αποχωρεί από τον κύκλο του Λευκού Οίκου τις οποίες ο ίδιος διέψευσε.
www.bankingnews.gr
Υπενθυμίζεται πως οι ΗΠΑ αύξησαν τον μέσο σταθμισμένο δασμό τους στο 29%, το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 100 ετών, ξεπερνώντας τους δασμούς Smoot-Hawley της δεκαετίας του 1930.
Πρόκειται για μια συγκλονιστική εξέλιξη όχι μόνο για τις ΗΠΑ, τον πληθωρισμό ή το ΑΕΠ, αλλά και για το παγκόσμιο σύστημα που βασίζεται στις ΗΠΑ και στο δολάριο ως λιπαντικό του εμπορίου, καθώς και στα αμερικανικά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού.
Οι ΗΠΑ εφάρμοσαν έναν μη δασμολογικό φραγμό σε κάθε εμπορικό εταίρο, οδηγώντας στην επιβολή ανταποδοτικών δασμών βάσει μιας απλής λειτουργίας: του αμερικανικού διμερούς εμπορικού ελλείμματος ως ποσοστού των εξαγωγών προς τις ΗΠΑ.
Για παράδειγμα, η Ινδονησία έχει εμπορικό πλεόνασμα 17,9 δισ. δολαρίων με τις ΗΠΑ και εξάγει σε αυτές 28 δισ. δολάρια. Έτσι, 17,9/28 = 64%, που θεωρείται ως το εμπόδιο στο ινδονησιακό εμπόριο.
Οι ΗΠΑ, ωστόσο, προσέφεραν μια «έκπτωση», μειώνοντάς το στο 32%. Από τη μία, αυτό είναι παράλογο.
Από την άλλη, είναι ακριβώς αυτό που προβλέπει η ρικαρντιανή θεωρία του ελεύθερου εμπορίου: όλες οι διμερείς ροές θα πρέπει να ισορροπούν, με τη σύνθεση του εμπορικού καλαθιού να αλλάζει ανάλογα με το συγκριτικό πλεονέκτημα.
Το γεγονός ότι αυτό ποτέ δεν ισχύει για τις ΗΠΑ δείχνει ότι η θεωρία είναι εσφαλμένη.
Οι ΗΠΑ λοιπόν χρησιμοποιούν και τα δύο τους χέρια για να γκρεμίσουν το σύστημα που θεωρητικά βασίζεται σε αυτές.
Είναι κρίσιμο να κατανοηθεί αυτό προτού αρχίσουμε να μιλάμε για αριθμούς και να συγκρίνουμε τους νέους δασμούς με τους Smoot-Hawley.
Επιβλήθηκαν λοιπόν τεράστιες αυξήσεις δασμών σε ασιάτες εξαγωγείς: Μπανγκλαντές (37%), Καμπότζη (49%), Κίνα (34%), Ινδία (26%), Ινδονησία (32%), Ιαπωνία (24%), Νότια Κορέα (25%), Ταϊλάνδη (36%) και Βιετνάμ (46%).
Επιπλέον, αυτοί οι δασμοί προστίθενται σε ήδη υπάρχοντες, οπότε η Κίνα αντιμετωπίζει τουλάχιστον 54%, με την απειλή επιπλέον 25% για την αγορά πετρελαίου από τη Βενεζουέλα και άλλων 25-50% για το ρωσικό πετρέλαιο.
Πρόκειται για δραματική κλιμάκωση μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου.
Η ΕΕ επλήγη κάπως λιγότερο (20%), αλλά και πάλι οι δασμοί είναι τέσσερις φορές υψηλότεροι από ό,τι υπέθεταν οι οικονομολόγοι στα μοντέλα τους.
Οι περισσότερες άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων του Ηνωμένου Βασιλείου, της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας, υπέστησαν δασμό 10%, μια τακτική «διαίρει και βασίλευε» που περιμέναμε, όπως και η Λατινική Αμερική.
Το Δόγμα Μονρό ισχύει και εδώ, ιδιαίτερα αν οι ΗΠΑ προσφέρουν τώρα ρευστότητα σε δολάρια για να μετατοπίσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού προς αυτή την κατεύθυνση.
Κανείς δεν έμεινε παραπονούμενος – εκτός από τη Ρωσία (που ήδη υπόκειται σε κυρώσεις).
Ακόμη και ένα μικρό νησί κοντά στην Αυστραλία υπέστη δασμό 10%, παρά το γεγονός ότι ο πληθυσμός του αποτελείται κυρίως από... πιγκουίνους!
Οι στενότεροι σύμμαχοι των ΗΠΑ, όπως το Ισραήλ και οι Φιλιππίνες, αντιμετωπίζουν δασμούς 17%, ενώ το Ιράν μόλις 10%.
Οι μοναδικές εξαιρέσεις, πέρα από τον Καναδά και το Μεξικό, αφορούν τον χάλυβα, το αλουμίνιο, τα αυτοκίνητα, τον χαλκό, τα φάρμακα, τους ημιαγωγούς, τον χρυσό, την ενέργεια και άλλα ορυκτά που δεν διατίθενται στις ΗΠΑ – αλλά τα πρώτα τρία ήδη υπόκεινται σε δασμούς 25%, με τα υπόλοιπα να βρίσκονται σε αναμονή.
Το «παραθυράκι» του de minimis για ταχυδρομικές αποστολές προς τις ΗΠΑ θα τερματιστεί για όλους μόλις τα συστήματα είναι έτοιμα, εκτός από τα δώρα και προϊόντα που φέρνουν ταξιδιώτες. Αυτό ανατρέπει μεγάλο μέρος του ηλεκτρονικού εμπορίου.
Τώρα ξεκινά η επόμενη φάση της διαπραγμάτευσης και/ή των αντιποίνων. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, η Αυστραλία ή η Νέα Ζηλανδία θα ταράξουν τα νερά, όπως και οποιαδήποτε χώρα με δασμό μόλις 10%. Στην πραγματικότητα, η Λατινική Αμερική ίσως τρίβει τα χέρια της μπροστά στο γεωστρατηγικό όφελος που διαφαίνεται.
Αλλά τι γίνεται με την Ασία; Για παράδειγμα, θα επιτρέψει η Κίνα στο γιουάν να υποτιμηθεί περαιτέρω; Θα συμπαρασύρει άλλα νομίσματα;
Θα αυξήσουν τότε οι ΗΠΑ ακόμα περισσότερο τους δασμούς; Ή μήπως η Κίνα θα στραφεί στην εγχώρια κατανάλωση, κάτι που θα ήταν πληθωριστικό;
Τι επιλογές έχουν η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, το Βιετνάμ, η Καμπότζη, η Ταϊλάνδη και η Ινδία;
Δεν μπορούν να «εμπορεύονται περισσότερο με την Κίνα», εκτός αν αυτή αναλάβει τον ρόλο του εισαγωγέα/καταναλωτή των ΗΠΑ – κάτι που δεν θέλει.
Άρα, θα ακολουθήσει όλη η Ασία το παράδειγμα των ΗΠΑ και θα πληθωρίσει, ή θα βυθιστεί σε αποπληθωρισμό;
Ή μήπως όλοι, πλην της Κίνας, θα στραφούν προς τις ΗΠΑ έναντι της Κίνας;
Παράλληλα, οι ΗΠΑ ήδη πιέζουν την Ευρώπη να αγοράζει αμερικανικά όπλα αντί για ευρωπαϊκά.
Αν η Ευρώπη ενδώσει, ο εμπορικός πόλεμος και τα θέματα ασφαλείας μπορεί να επιλυθούν.
Αν αρνηθεί, ίσως βρεθεί αντιμέτωπη με σκληρότερη στάση των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, το εμπόριο, την ενέργεια και ίσως ακόμα και στις γραμμές ανταλλαγής δολαρίων.
Πράγματι, το γεν (JPY) ενισχύεται, παρά το γεγονός ότι η Ιαπωνία εξαρτάται από τις ΗΠΑ τόσο για την άμυνά της όσο και για τις εξαγωγές της.
Το ίδιο συμβαίνει και με το ευρώ (EUR), παρόλο που η Ευρώπη βασίζεται στις ΗΠΑ για ενέργεια και τεχνολογία, πέρα από την ασφάλεια και το εμπόριο.
Τα κρυπτονομίσματα κατέρρευσαν, αλλά ο χρυσός σημείωσε νέο ιστορικό υψηλό πριν υποχωρήσει.
Ωστόσο, η αρχική αντίδραση στην αγορά συναλλάγματος αντικατοπτρίζει την επαναπατρισμό αμερικανικών στοιχείων ενεργητικού, αγνοώντας την απειλή του κινεζικού γιουάν (CNY) και το γεγονός ότι δεν μπορεί να υπάρξει ένα παγκόσμιο σύστημα όπου το JPY και το EUR θα ευημερούν χωρίς τον τρέχοντα ρόλο του δολαρίου. Είναι δύσκολο να το αποδεχτεί κανείς, αλλά είναι η πραγματικότητα.
Εκπρόσωπος της ΕΚΤ μόλις δήλωσε ότι η Ευρώπη έχει μια μοναδική ευκαιρία να προωθήσει τη διεθνή χρήση του ευρώ.
Ωστόσο, πέρα από την ανάγκη έκδοσης ευρωομολόγων –μια τεράστια πρόκληση– αυτό θα οδηγούσε την Ευρώπη σε πλεονάσματα στο κεφαλαιακό ισοζύγιο, καθώς τα κεφάλαια θα εισέρρεαν, και σε αντίστοιχα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, καθώς τα ξένα αγαθά θα κατέκλυζαν την αγορά.
Με λίγα λόγια, η Ευρώπη θα ακολουθούσε τις ΗΠΑ στον δρόμο της αποβιομηχάνισης, της χρηματοοικονομικοποίησης και της πόλωσης, ενώ στην πραγματικότητα χρειάζεται ενοποίηση και στρατιωτική ενίσχυση.
Επιπλέον, θα χρειαζόταν μια ισχυρή στρατιωτική δύναμη για να διαδραματίσει έναν πραγματικό ρόλο εφόσον διέθετε παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα – γιατί όσοι διαθέτουν τέτοια ισχύ δεν θα παραμερίσουν αμαχητί!
Οι ενέργειες των ΗΠΑ δείχνουν ότι θέλουν να σταματήσουν να λειτουργεί το δολάριο ως λιπαντικό για τις εξαγωγές προς αυτές και ως κανάλι επιστροφής χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων, αλλά δεν θέλουν να χάσουν τον ρόλο τους στη διαμόρφωση των τιμών των εμπορευμάτων, στο παγκόσμιο εμπόριο, στους διακανονισμούς και στο χρέος.
Η ιστορία δείχνει ότι μια χώρα μπορεί να διατηρήσει το νόμισμά της ως παγκόσμιο αποθεματικό, ακόμα και χωρίς εμπορικό έλλειμμα, αλλά χρειάζεται εμπορικό επεκτατισμό για να το πετύχει – κάτι που βλέπουμε να συμβαίνει τώρα.
Όπως λένε πολλοί αναλυτές, οι συνέπειες είναι τόσο μεγάλες, που οι αγορές είτε δεν τις κατανοούν πλήρως είτε δεν θέλουν να τις κατανοήσουν.
Είναι άλλο πράγμα να αναγνωρίζουν ότι τα όπλα έχουν πλέον την ίδια σημασία με το βούτυρο και εντελώς διαφορετικό να συνειδητοποιήσουν ότι η πραγματικότητα πλέον καθορίζεται από τη διπλωματία των πολεμικών πλοίων («Έχουμε 11 αεροπλανοφόρα: εμείς καθορίζουμε σε ποιο νόμισμα τιμολογούνται τα εμπορεύματα. Κατανοητό;»).
Παράλληλα, τα μακροοικονομικά μοντέλα που προσπαθούν να ερμηνεύσουν αυτή την κατάσταση υποθέτουν ότι τα πάντα επιστρέφουν στη μέση τιμή και ότι τα τεράστια καθαρά εμπορικά ελλείμματα απορροφώνται από το σύστημα.
Αν αυτό δεν συμβεί, το μοντέλο καταρρέει – και μαζί του, το ίδιο το σύστημα.
Μπορεί να διαφωνείς με τον Γιάνη, αλλά…
Κάποιος μπορεί να διαφωνεί με τον Γιάνη Βαρουφάκη σε πολλά πράγματα, αλλά γνωρίζει την οικονομική ιστορία – κάτι που οι αγορές δεν κάνουν.
Πρόσφατα έγραψε άρθρο του που αξίζει να διαβαστεί («Η ημέρα της απελευθέρωσης θα αλλάξει τον κόσμο;»):
« “Η φιλοσοφία μου, κύριε Πρόεδρε, είναι ότι όλοι οι ξένοι θέλουν να μας εκμεταλλευτούν και η δουλειά μας είναι να τους εκμεταλλευτούμε πρώτοι”.
Με αυτά τα λόγια, ο Υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ έπεισε τον Πρόεδρο να προκαλέσει ένα τεράστιο σοκ στην παγκόσμια οικονομία.
Σύμφωνα με έναν από τους συμβούλους του Προέδρου, ο στόχος ήταν να προκληθεί “μια ελεγχόμενη αποσύνθεση της παγκόσμιας οικονομίας”.
Όχι, αυτά τα λόγια δεν ειπώθηκαν από μέλη της ομάδας του Προέδρου Trump πριν από την Ημέρα Απελευθέρωσης των δασμών του.
Αν και το “οι ξένοι θέλουν να μας εκμεταλλευτούν” ακούγεται σαν κάτι που θα έλεγε ο Trump, στην πραγματικότητα ειπώθηκε το καλοκαίρι του 1971 από τον τότε Υπουργό Οικονομικών John Connally, ο οποίος κατάφερε να πείσει τον Πρόεδρο να εξαπολύσει λίγες μέρες αργότερα το διαβόητο Nixon Shock.
Οι σχολιαστές θα έπρεπε να γνωρίζουν καλύτερα από το να ισχυρίζονται ότι το σοκ που προκαλεί τώρα ο Trump είναι άνευ προηγουμένου και καταδικασμένο να αποτύχει, όπως όλες οι απερίσκεπτες επιθέσεις στην υπάρχουσα τάξη πραγμάτων.
Το Nixon Shock ήταν πιο καταστροφικό από το σημερινό, ειδικά για τους Ευρωπαίους.
Και ακριβώς λόγω της οικονομικής καταστροφής που προκάλεσε, οι αρχιτέκτονές του πέτυχαν τον βασικό μακροπρόθεσμο στόχο τους: να διασφαλίσουν ότι η αμερικανική ηγεμονία θα αυξανόταν παράλληλα με τα δίδυμα ελλείμματα της Αμερικής (εμπορικό και δημοσιονομικό).
Η επιτυχία του Nixon Shock δεν εγγυάται σε καμία περίπτωση την επιτυχία της εκδοχής του Trump, αλλά μας υπενθυμίζει ότι αυτό που είναι καλό για τους κυβερνώντες της Αμερικής δεν είναι απαραίτητα καλό για τους περισσότερους Αμερικανούς ή, πράγματι, για τον κόσμο.
Ένας από τους πιο έξυπνους συμβούλους του Nixon, που βοήθησε να πειστεί ο Connally για την ανάγκη ενός σοκ, διατύπωσε αυτό το σημείο με απόλυτη σαφήνεια: “Είναι δελεαστικό να θεωρούμε την αγορά αμερόληπτο διαιτητή.
Όμως, ζυγίζοντας τις απαιτήσεις ενός σταθερού διεθνούς συστήματος έναντι της επιθυμίας να διατηρηθεί η ελευθερία δράσης για την εθνική πολιτική, ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, επέλεξαν το δεύτερο”.
Και με μία επιπλέον φράση, υπονόμευσε όλες τις παραδοχές πάνω στις οποίες η Δυτική Ευρώπη και η Ιαπωνία είχαν οικοδομήσει τα μεταπολεμικά οικονομικά τους θαύματα: “Μια ελεγχόμενη αποσύνθεση της παγκόσμιας οικονομίας είναι ένας θεμιτός στόχος για τη δεκαετία του '80”.
Και 10 μήνες μετά από αυτή την ομιλία, ο άνθρωπος που το είπε, ο Paul Volcker, ανέλαβε την προεδρία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ.
Σύντομα, τα αμερικανικά επιτόκια διπλασιάστηκαν και στη συνέχεια τριπλασιάστηκαν.
Η ελεγχόμενη αποσύνθεση της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία ξεκίνησε όταν ο Πρόεδρος Nixon πείστηκε από τους Conally και Volcker να διαλύσει το μέχρι τότε σταθερό σύστημα συναλλαγματικών ισοτιμιών, ολοκληρώθηκε με αυξήσεις επιτοκίων που ήταν πολύ πιο καταστροφικές από ό,τι μπορεί να είναι οι δασμοί του Trump σήμερα.
Ο Trump, επομένως, δεν είναι ο πρώτος Πρόεδρος που επιδιώκει την ελεγχόμενη αποσύνθεση της παγκόσμιας οικονομίας μέσω ενός καταστροφικού πλήγματος.
Ούτε είναι ο πρώτος που σκοπίμως βλάπτει τους συμμάχους της Αμερικής για να ανανεώσει και να παρατείνει την ηγεμονία των ΗΠΑ.
Ούτε ο πρώτος που ήταν διατεθειμένος να πλήξει τη Wall Street βραχυπρόθεσμα για να ενισχύσει τη συσσώρευση κεφαλαίου των ΗΠΑ μακροπρόθεσμα.
Ο Nixon τα είχε κάνει όλα αυτά μισό αιώνα νωρίτερα. Και η ειρωνεία είναι ότι ο κόσμος για τον οποίο θρηνεί σήμερα το δυτικό φιλελεύθερο κατεστημένο προέκυψε ως αποτέλεσμα του Nixon Shock».
Ο Βαρουφάκης καταλήγει: «Κάθε γενιά θέλει να πιστεύει ότι βρίσκεται στο κατώφλι μιας ιστορικής μεταμόρφωσης.
Αλλά η δική μας είναι αρκετά καταραμένη ώστε να βρίσκεται πραγματικά σε ένα τέτοιο κατώφλι.
Οπότε, αντί να επικεντρωνόμαστε υπερβολικά στον χαρακτήρα του ανθρώπου στον Λευκό Οίκο, θα ήταν προτιμότερο να θυμηθούμε ότι το Nixon Shock ήταν πολύ πιο σημαντικό από τον ίδιο τον Nixon.
Αν ο Nixon αναδιαμόρφωσε τον κόσμο μία φορά, κάνοντάς τον πιο σκληρό και πιο ασταθή, ο Trump μπορεί σίγουρα να το κάνει ξανά.»
Αυτό το «Trump Shock» είναι, και πάλι, ένα αντίστροφο Nixon Shock: να επαναφέρει τις ΗΠΑ από τα εμπορικά ελλείμματα και τη χρηματοοικονομικοποίηση στη σκληρή αμερικανική εμπορική ισχύ, χρησιμοποιώντας τμήματα του παλιού συστήματος για να το πετύχει.
Και όλα αυτά ενώ: οι ΗΠΑ επιβάλλουν κυρώσεις σε ρωσικές οντότητες, το Ισραήλ βομβαρδίζει τον διάδρομο απογείωσης της συριακής αεροπορικής βάσης που αναλαμβάνει η Τουρκία, οι ΗΠΑ στέλνουν στρατιωτικό εξοπλισμό στη Μέση Ανατολή, η αμερικανική Γερουσία σχεδιάζει φορολογικές περικοπές 5 τρισ. δολαρίων για την επόμενη δεκαετία και κυκλοφορούν φήμες ότι ο Elon Musk αποχωρεί από τον κύκλο του Λευκού Οίκου τις οποίες ο ίδιος διέψευσε.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών