Ο ρόλος του μεταναστευτικού και η οικονομική παρακμή - Εν αναμονή της επόμενης πολιτικής αλλαγής
Οι Ευρωπαίοι ιστορικά ήθελαν να μιμηθούν τις ΗΠΑ: μία ομάδα κρατών με ελευθερία κινήσεων, ενιαίο νόμισμα και διακυβερνητική δομή
Αυτός ήταν ο ανείπωτος στόχος όταν γεννήθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αλλά μέχρι στιγμής, το όνειρο δεν έχει πραγματοποιηθεί – και όχι μόνο αυτό, αναμένεται να μπει ταφόπλακα στο ευρωπαϊκό σχέδιο.
Πρόσφατα, δέχτηκε άλλο ένα ακόμη (τελειωτικό;) πλήγμα, το οποίο ώθησε το όραμα ενός πλήρως ενοποιημένου πολιτικά και οικονομικά μπλοκ ακόμη πιο μακριά από ό,τι ήταν ήδη στο μέλλον.
«Αντιλήφθηκαν με την ιδέα ότι τα σύνορα είναι για να προστατεύουν όσους βρίσκονται εντός των συνόρων», δήλωσε ο Ben Habib, πρώην αναπληρωτής αρχηγός του δεξιού βρετανικού κόμματος Reform UK και διευθύνων σύμβουλος της First Property Group PLC.
«Δεν θα είχαμε πρόβλημα μετανάστευσης στην Ευρώπη, αν είχαμε σύνορα».
Το μπλοκ έχει αυξηθεί σε μέγεθος και πολυπλοκότητα τις δεκαετίες από τη δημιουργία του.
Ωστόσο, αυτή η ανάπτυξη ήρθε επίσης με τριβές και έλλειψη συνοχής, που απέτρεψε την πλήρη πολιτική ενοποίηση των χωρών μελών.
Εν ολίγοις, ήταν ένα project σε εξέλιξη, με μερικούς φανατικούς να πιστεύουν ότι ο στόχος θα εκδηλωθεί σύντομα.
Τώρα με τον εκλεγμένο πρόεδρο Donald Trump να επιστρέφει στην εξουσία, η ΕΕ μπορεί να δει μεγαλύτερη πίεση, καθώς ο πρώτος ετοιμάζεται να κάνει τη μεγαλύτερη απέλαση παράνομων μεταναστών στην ιστορία χώρας.
Συνέβη στην πράξη μια σημαντική οπισθοδρόμηση στην ελευθερία μετακίνησης σε ολόκληρο το μπλοκ πρόσφατα, καθώς ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ επανέφεραν τους συνοριακούς ελέγχους, τερματίζοντας ουσιαστικά την ελεύθερη κυκλοφορία σε βασικά μέρη του μπλοκ – τουλάχιστον προσωρινά.
Τα εμπλεκόμενα κράτη είναι η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Νορβηγία, η Σλοβενία, η Δανία και η Σουηδία.
Τι προκάλεσε την αλλαγή
Οι ανησυχίες για την τρομοκρατία, την παράνομη μετανάστευση και τις γεωπολικές αντιπαραθέσεις με δύο πολέμους να μαίνονται, φαίνεται να αποτελούν μεγάλο μέρος αυτής της αλλαγής.
Στα τέλη του περασμένου μήνα, η Γαλλία ανακοίνωσε ότι θα επεκτείνει τους τρέχοντες προσωρινούς ελέγχους στα σύνορά της έως τις 20 Απριλίου 2025, επικαλούμενη σοβαρές απειλές για τη δημόσια τάξη και την εσωτερική ασφάλεια.
Η χώρα αντιμετώπισε τρομοκρατικές επιθέσεις σχεδόν μια δεκαετία πριν, το 2015 με τις επιθέσεις στο θέατρο Bataclan, στα γραφεία του περιοδικού Charlie Hebdo και σε αλλούς.
Ένας άλλος βασικός λόγος είναι η παραπαίουσα οικονομία και η αγορά εργασίας σε ολόκληρη την ΕΕ, ειδικά στις δύο μεγαλύτερες οικονομίες, τη Γερμανία και τη Γαλλία, αντίστοιχα.
Στους 15 μήνες έως τον Ιούνιο, η πρώτη σημείωσε μηδενική θετική τριμηνιαία ανάπτυξη και αύξηση της ανεργίας από 5% το 2022 σε 6% τον Σεπτέμβριο.
Η Γαλλία είχε μέτρια θετική ανάπτυξη, αλλά η ανεργία αυξήθηκε στο 7,3% το δεύτερο τρίμηνο, από 7,1% στις αρχές του 2022.
Η Γαλλία ξεπέρασε την Ιταλία και βρίσκεται έχει τα σκήπτρα του δημοσιονομικού χρέους
Το προβλεπόμενο έλλειμμα του προϋπολογισμού του 5% για το 2025 θεωρείται υπερβολικά αισιόδοξο, πράγμα που σημαίνει ότι πιθανότατα θα είναι υψηλότερο και πολύ πάνω από το επιτρεπόμενο όριο του 3%.
«Όταν η Γερμανία χρειαζόταν εργατικό δυναμικό, άνοιξε τις πύλες και είχε εισροή εργαζομένων», επισημαίνει ο Κωνσταντίνος Βενέτης, διευθυντής του παγκόσμιου macro, στην GlobalData TSLombard στο Λονδίνο.
«Τώρα η οικονομία δεν πάει τόσο καλά, και η ανεργία έχει αυξηθεί, υπάρχει μια τάση από τους πολιτικούς να πιέζουν για αυστηρότερη πολιτική».
Συγκεκριμένα, η κυβέρνηση επιδιώκει να εκδιώξει ή να αποτρέψει τους μετανάστες από το να εργαστούν χωρίς χαρτιά ή ακόμη και να εισέλθουν στη χώρα.
Ωστόσο, υπάρχουν προβλήματα με τη θέσπιση συνοριακών ελέγχων.
Οφείλεται στην απώλεια χρόνου, άρα και χρημάτων, για στελέχη επιχειρήσεων που ταξιδεύουν, τουρίστες και φορτηγατζήδες, λέει ο Βενέτης.
«Οτιδήποτε απαιτεί περισσότερο χρόνο δεν είναι καλό για την οικονομία», λέει.
«Οι καθυστερήσεις σημαίνουν υψηλότερο κόστος».
Τώρα, φαίνεται ότι το ταξίδι μέσω της Ευρώπης, από την Ισπανία στη Γερμανία, θα σημαίνει στάσεις στα σύνορα Γαλλία και Γερμανίας.
Ορισμένοι είναι δύσπιστοι ότι οι στάσεις στα σύνορα θα κάνουν τα πάντα για να καταστείλουν τις τρομοκρατικές δραστηριότητες.
«Τείνουμε να ξεχνάμε ότι η τρομοκρατία προέρχεται από ανθρώπους που διαμένουν στη χώρα», λέει ο Daniel Lacalle, επικεφαλής οικονομολόγος της επενδυτικής εταιρείας Tressis με έδρα τη Μαδρίτη. «Βασικά προσπαθεί να διορθώσει ένα πρόβλημα δημιουργώντας ένα άλλο».
Ο Lacalle λέει ότι αυτό που χρειάζεται για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας δεν είναι περισσότεροι συνοριακοί έλεγχοι, αλλά ένα ολοκληρωμένο σύστημα αστυνόμευσης της ένωσης επικεντρωμένο στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας.
Αν και αυτό ήταν δυνατό στις ΗΠΑ, είναι πολύ πιο δύσκολο για την ΕΕ, η οποία είναι από πολλές απόψεις μια οικογένεια εθνικών κρατών που θέλουν όλα να διατηρήσουν την κυριαρχία τους.
Αυτό σημαίνει ότι θα διατηρήσουν για τον εαυτό τους στην εσωτερική αστυνόμευση.
Το περίπλοκο είναι ότι αυτοί οι προσωρινοί έλεγχοι στα σύνορα μπορεί να μην είναι τόσο προσωρινοί.
Απηχώντας τον Ronald Reagan, η Lacalle λέει «Δεν υπάρχει τίποτα πιο μόνιμο από μια προσωρινή δράση από την κυβέρνηση».
Με άλλα λόγια, αυτές οι στάσεις στα σύνορα είναι πιθανό να διαρκέσουν.
Φαίνεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση γνωρίζει ότι πρέπει να αλλάξει εάν θέλει ποτέ να μιμηθεί τις Ηνωμένες Πολιτείες. Πράγματι, μόλις την περασμένη εβδομάδα, ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Charles Michel κάλεσε τα μέλη της ΕΚ σε δείπνο στις 8 Νοεμβρίου.
Η πρόσκληση επικεντρώθηκε στην ανάγκη να εργαστεί ανταγωνιστικά η ΕΕ το συντομότερο δυνατό.
«Η κατάσταση είναι πολύ ανησυχητική», ανέφερε η πρόσκληση.
«Τα τελευταία 20 χρόνια, το μερίδιο της ΕΕ στο παγκόσμιο ΑΕΠ έχει μειωθεί στο μισό.
Πρέπει να δράσουμε τώρα.
Η ανταγωνιστική επιβίωση της Ένωσης όσον αφορά την ανταγωνιστικό τητα της οικονομίας της διακυβεύεται»
Άλλα θέματα που θα συζητηθούν περιελάμβαναν την ενίσχυση της σχέσης με τις ΗΠΑ, την οποία η πρόσκληση χαρακτήρισε «ουσιώδη».
Ανέφερε επίσης τις διμερείς σχέσεις, την ασφάλεια/γεωπολιτική, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας, και τις παγκόσμιες προκλήσεις.
Δεν είναι όλοι τόσο ζοφεροί ή απαισιόδοξοι.
«Είναι πιθανό αυτό το εβδομήνταχρονο έργο της ΕΕ να πλησιάζει στο τέλος του", λέει ο Marc Chandler, επικεφαλής στρατηγικής αγοράς στην Bannockburn Global Forex, που εδρεύει στη Νέα Υόρκη.
«Είμαι πιο αισιόδοξος».
Αναφέρεται στην πρόσφατη δημοσιονομική κρίση σε ορισμένες μεγάλες οικονομίες του μπλοκ, όπως η Γαλλία και η Ιταλία.
Σε όλη τη διαδρομή πίσω στη δεκαετία του 1950, οι κρίσεις ήταν η κινητήρια δύναμη για την περαιτέρω ολοκλήρωση στην ΕΕ, λέει ο Chandler. «Εβδομήντα χρόνια μετά το έργο της ΕΕ και η ένωση παραμένει ένα έργο σε εξέλιξη», λέει ο Chandler.
«Δημοσιονομική ένωση, αυτό λείπει από την ΕΕ».
Με άλλα λόγια, για να προωθηθεί περαιτέρω η ολοκλήρωση, οι κρατικοί φόροι και οι δαπάνες πρέπει να ενωθούν σε ολόκληρο το μπλοκ αντί να περιορίζονται σε κυρίαρχα κράτη - μέλη.
Ωστόσο, οι συνοριακοί έλεγχοι στέλνουν ένα μήνυμα, λέει ο Lacalle.
«Αυτό δεν σημαίνει το τέλος της ΕΕ, αλλά σημαίνει την αδυναμία του project των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης», λέει.
Στον αντίποδα, μπορεί να επισημανθεί ότι αυτό που θα επικρατήσει θα είναι ο οικονομικός εθνικισμός, καθώς κάθε κράτος θα κοιτάξει να αντιμετωπίσει κατά μόνας την καταιγίδα που έρχεται – και αυτό έχει δείξει η στάση κυρίως της Γερμανίας που αρνείται τον κοινό δανεισμό για την αντιμετώπιση των αμυντικών δαπανών έναντι των νέων γεωπολιτικών κινδύνων.
Και αυτό γιατί είναι σίγουρο ότι οι Γερμανοί πολίτες δεν θα δεχθούν τη μείωση των κοινωνικών δαπανών και αυστηρή λιτότητα εν όψει της διαμόρφωσης μιας ρωμαλέας αμυντικής πολιτικής.
Ευρώ χωρίς κοινό υποργείο Οικονομικών δεν μπορεί να υπάρξει όπως είχε πει και ο ορκισμένος φεντεραλιστής αείμνηστος Wolfgang Schäuble.
Η άνοδος των αντισυστημικών κομμάτων
Σε περιδίνηση Γαλλία και Γερμανία - Και ο «Ευρωπαίος» Trump
Η Γαλλία και η Γερμανία, που είναι επίσης οι πιο σημαντικές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν στο έλλειμμα ηγεσίας που αντιμετωπίζει η Ευρώπη .
Οι πολιτικές ελίτ κινδυνεύουν με ανατροπή εκ μέρους των ίδιων πολιτικών δυνάμεων που οδήγησαν τον Donald Trump να αποκτήσει δημοτικότητα μεταξύ των συντηρητικών και των ψηφοφόρων στις Ηνωμένες Πολιτείες και να μετασχηματίσει το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα.
Μεταξύ αυτών: αντιδράσεις κατά των ραγδαίων αυξήσεων των τιμών καταναλωτή. άγχος και θυμός για την αυξημένη μετανάστευση και τη ραγδαία διάβρωση της εμπιστοσύνης του κοινού στο πολιτικό κατεστημένο.
Τα κυρίαρχα πολιτικά κόμματα έχουν αιμορραγήσει την υποστήριξη.
Tα πατριωτικά κόμματα, συμπεριλαμβανομένων των κάποτε περιθωριακών κομμάτων της ακροδεξιάς έχουν αυξήσει την πολιτική επιρροή τους.
Μετά από μήνες διαμάχης για τους φόρους, τις δαπάνες και τον καλύτερο τρόπο για την αναζωογόνηση της γερμανικής οικονομίας, ο καγκελάριος Olaf Scholz διέλυσε τον κυβερνητικό συνασπισμό του την περασμένη εβδομάδα απολύοντας τον υπουργό Οικονομικών.
Η χώρα οδεύει προς πρόωρες εκλογές, οι οποίες φαίνεται πιθανό να εκδιώξουν τον Scholz από την εξουσία.
Ένα ακροδεξιό κόμμα και ένα νέο λαϊκιστικό κόμμα κέρδισαν έδαφος στις πρόσφατες περιφερειακές εκλογές και η νίκη Trump θα μπορούσε να ενισχύσει περαιτέρω την αξιοπιστία τους έναντι των κυρίαρχων κομμάτων στις προσεχείς ομοσπονδιακές εκλογές.
Στη Γαλλία, ο Πρόεδρος Emmanuel Macron βρίσκεται σε περιδίνηση μετά από μια καταστροφική απόφαση να προκηρύξει πρόωρες εκλογές φέτος.
Η Γαλλία χρειάστηκε μήνες για να σχηματίσει κυβέρνηση μετά από αυτή την ψηφοφορία, η οποία άφησε την Κάτω Βουλή του Κοινοβουλίου χωρίς τη δυνατότητα να διαμορφωθούν πλειοψηφίες και οδήγησε σε έναν ασταθή συνασπισμό που μέσα από αλχημείες διατηρήθηκε στην εξουσία ενάντια στην ακροδεξιά και την αριστερά.
Η αβεβαιότητα από το Παρίσι μέχρι το Βερολίνο έχει δημιουργήσει ένα κενό ισχύος που μπορεί να ενθάρρυνε τη Ρωσία στον πόλεμο της στην Ουκρανία.Απειλεί επίσης να περιορίσει την ικανότητα της Ευρώπης να ανταποκριθεί σε έναν παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο, εάν Trump κινηθεί γρήγορα το επόμενο έτος για να επιβάλει υψηλούς φόρους στις εισαγωγές στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Είναι πιθανό να μπερδέψει περαιτέρω τις προσπάθειες των Ευρωπαίων ηγετών να σφυρηλατήσουν μια κοινή πολιτική για να προστατεύσουν τις βιομηχανίες τους από ένα κύμα κινεζικών εισαγωγών χαμηλού κόστους, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και άλλων τεχνολογιών καθαρής ενέργειας.
Και θα μπορούσε να περιπλέξει το ήδη δύσκολο πολιτικό έργο της αύξησης των ευρωπαϊκών δαπανών για τον άμυνα, στο οποίο οι ηγέτες και οι αναλυτές συμφωνούν ότι θα λάβει νέα επείγουσα κατάσταση εν μέσω των απειλών του Trump να αποχωρήσει από το ΝΑΤΟ ή με άλλο τρόπο να αποσύρει τις αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας για τους Ευρωπαίους συμμάχους.
Η Giorgia Meloni, η Ιταλίδα πρωθυπουργός, είναι ανήκει στην πατριωτική παράταξη που θα μπορούσε να δημιουργήσει μια στενή σχέση με τον Trump — ή που θα μπορούσε να βρει τη σχετικά κεντρώα προσέγγισή της στις διεθνείς υποθέσεις και την υποστήριξη της Ουκρανίας σε αντίθεση με τις θέσεις του ίδιου του Trump.
Οι αναλυτές συμφωνούν ότι οι πιο φυσικές λύσεις για να ηγηθεί μια πιο ανεξάρτητη, ισχυρή Ευρώπη θα πρέπει να προέρχονται από το Βερολίνο ή το Παρίσι – το σενάριο αυτό θα πρέπει να λάβει υπόψη του την επικείμενη πολιτική αλλαγή.
«Υπάρχει μια πολύ ξεκάθαρη κρίση της γαλλογερμανικής ηγεσίας που εντείνεται με την κατάρρευση του γερμανικού συνασπισμού και με τη Γαλλία να απορροφάται από τις δικές της εσωτερικές πολιτικές διαιρέσεις», δήλωσε η Alexandra de Hoop Scheffer, πρόεδρος του German Marshall Fund στο Παρίσι.
«Και αυτό είναι ένα μειονέκτημα στην ευρωπαϊκή και διεθνή σκηνή».
Ο Jörn Fleck, ανώτερος διευθυντής του Κέντρου Ευρώπης στο Atlantic Council στην Ουάσιγκτον, είπε ότι η Γαλλία και η Γερμανία υποφέρουν από «αυτοπροκαλούμενες» πολιτικές κρίσεις, καθώς η εκλογή του Trump πρόσθεσε μεγάλες νέες αβεβαιότητες στο μέλλον της Ευρώπης.
«Ψάχνουμε για μια πολύ πιο απαιτητική σχέση», είπε.
«Τα πράγματα μπορεί να χειροτερέψουν γρήγορα πριν βελτιωθούν».
Ο Macron και ο Scholz αναγνώρισαν αυτή τη δυσκολία την περασμένη εβδομάδα, αλλά έδωσαν λίγες ενδείξεις για το πώς θα μπορούσαν να ανταποκριθούν.
Ο Trump «εξελέγη από τον αμερικανικό λαό και πρόκειται να υπερασπιστεί τα συμφέροντα του αμερικανικού λαού — αυτό είναι θεμιτό και καλό», είπε ο κ. Μακρόν, κατά την έναρξη της συνόδου κορυφής των Ευρωπαίων ηγετών στη Βουδαπέστη.
«Το ερώτημα είναι, είμαστε έτοιμοι να υπερασπιστούμε τα συμφέροντα των Ευρωπαίων;»
Ο κόσμος είναι φτιαγμένος από φυτοφάγα και σαρκοφάγα, πρόσθεσε, και «αν αποφασίσουμε να παραμείνουμε φυτοφάγα, τα σαρκοφάγα θα κερδίσουν».
Ο κ. Scholz, απευθυνόμενος σε δημοσιογράφους (14/11), αναγνώρισε την πρόκληση της απόφασής του να σκοτώσει τον συνασπισμό του εκδιώκοντας τον υπουργό Οικονομικών του, Christian Lindner, ο οποίος είχε αρχίσει να υπονομεύει την οικονομική ατζέντα της κυβέρνησης.
«Θα ήθελα να σας είχα γλιτώσει από αυτή τη δύσκολη απόφαση, ειδικά σε περιόδους όπως αυτές που η αβεβαιότητα αυξάνεται», είπε ο κ. Scholz.
Όμως, πρόσθεσε: «Πρέπει να μείνουμε μαζί στην Ευρώπη περισσότερο από ποτέ και να συνεχίσουμε να επενδύουμε μαζί στη δική μας ασφάλεια και δύναμή μας.
Γιατί η κατάσταση είναι σοβαρή».
Επί χρόνια, ο Macron προέτρεψε επανειλημμένα την Ευρώπη να είναι πιο ενωμένη και πιο ανεξάρτητη στρατιωτικά, οικονομικά και τεχνολογικά - λιγότερο δεμένος στις ιδιοτροπίες των διαδοχικών κυβερνήσεων των ΗΠΑ και καλύτερα εξοπλισμένη για να ανταγωνιστεί τη βιομηχανική και εμπορική κυριαρχία της Κίνας.
Αλλά τώρα βρίσκεται σε πολύ πιο αδύναμη θέση από ό,τι ήταν κατά την πρώτη του θητεία - ένας σχεδόν αδύναμος ηγέτης που δεν έχει πλέον πολύ έλεγχο στην εσωτερική πολιτική και που έχει περιορισμένη θητεία, καθώς δεν μπορεί να διεκδικήσει ξανά το αξίωμα το 2027.
Η γαλλική κυβέρνηση αναλώνεται στις κοινοβουλευτικές συζητήσεις για έναν προϋπολογισμό που είναι εξαιρετικά απαραίτητος για να χαλιναγωγήσει το αυξανόμενο έλλειμμα και το χρέος που είναι μερικά από τα χειρότερα στην Ευρώπη.
Δεν είναι ακόμη σαφές εάν η κυβέρνηση θα μπορέσει να εξασφαλίσει τις βαθιές περικοπές δαπανών και τους υψηλότερους φόρους που επιδιώκει μέχρι το τέλος του έτους χωρίς να καταρρεύσει.
Μια διαφορετική, αλλά όχι λιγότερο διχαστική, συζήτηση για τον προϋπολογισμό πλησιάζει αυτή την εβδομάδα στη Γερμανία.
Οι ηγέτες θα πρέπει να συμφωνήσουν σε βήματα για να καλύψουν μια τρύπα στον προϋπολογισμό και να συμμορφωθούν με αυτό που είναι ουσιαστικά μια συνταγματική εντολή για ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς εκτός των περιόδων έκτακτης ανάγκης.
Η διαφωνία σχετικά με το πώς να γίνει αυτό - και πώς να χρησιμοποιήσουμε καλύτερα τη δημοσιονομική πολιτική για να σοκάρουμε θετικά τη γερμανική οικονομία από την ύφεση - βοήθησε να οδηγήσει τη διάσπαση στον συνασπισμό του Scholz.
Ένας ακόμη μεγαλύτερος αγώνας θα μπορούσε να είναι προ των πυλών.
Ο Trump έχει πιέσει ώστε η Γερμανία να ξοδέψει περισσότερα για τον στρατό της, κάτι που θα απαιτούσε από το Βερολίνο να αυξήσει τον αμυντικό προϋπολογισμό του και το οποίο θα συνεπαγόταν τους δικούς του κινδύνους.
Αυτό θα ανάγκαζε τους ηγέτες να λάβουν νέα μέτρα για να δανειστούν χρήματα - ή να σκεφτούν τις πολιτικά επώδυνες περικοπές των εγχώριων δαπανών για να απελευθερώσουν περισσότερα χρήματα για τον στρατό, κάτι που θα μπορούσε να πυροδοτήσει την οργή των ψηφοφόρων και να βοηθήσει κόμματα «πρώτα η Γερμανία», όπως το ακροδεξιό Εναλλακτική για τη Γερμανία , στις κάλπες.
Ο Scholz έχει εκφράσει την προτίμηση για δανεισμό και απέρριψε συμβιβασμούς δαπανών.
Το μεγάλο φαβορί για να ηγηθεί της επόμενης κυβέρνησης είναι η κύρια εναλλακτική λύση έναντι των Σοσιαλδημοκρατών του Scholz: οι πιο συντηρητικοί Χριστιανοδημοκράτες.
Θα άλλαζαν κάποιες πολιτικές, αλλά θα παραμείνουν ισχυροί υποστηρικτές της Ουκρανίας.
Εάν αυτοί ή κάποιο άλλο κυρίαρχο κόμμα είναι σε θέση να σχηματίσει κυβέρνηση, λένε οι αναλυτές, αυτό μπορεί να τερματίσει την πολιτική παράλυση του Βερολίνου - τουλάχιστον για ένα μικρό διάστημα.
H Ευρώπη βρίσκεται σε περιδίνηση και χωρίς πολιτική ηγεσία και υπάρχουν μικρές πιθανότητες να μην οδηγηθεί στο τέλος του το ευρωπαϊκό project.
www.bankingnews.gr
Αυτός ήταν ο ανείπωτος στόχος όταν γεννήθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αλλά μέχρι στιγμής, το όνειρο δεν έχει πραγματοποιηθεί – και όχι μόνο αυτό, αναμένεται να μπει ταφόπλακα στο ευρωπαϊκό σχέδιο.
Πρόσφατα, δέχτηκε άλλο ένα ακόμη (τελειωτικό;) πλήγμα, το οποίο ώθησε το όραμα ενός πλήρως ενοποιημένου πολιτικά και οικονομικά μπλοκ ακόμη πιο μακριά από ό,τι ήταν ήδη στο μέλλον.
«Αντιλήφθηκαν με την ιδέα ότι τα σύνορα είναι για να προστατεύουν όσους βρίσκονται εντός των συνόρων», δήλωσε ο Ben Habib, πρώην αναπληρωτής αρχηγός του δεξιού βρετανικού κόμματος Reform UK και διευθύνων σύμβουλος της First Property Group PLC.
«Δεν θα είχαμε πρόβλημα μετανάστευσης στην Ευρώπη, αν είχαμε σύνορα».
Το μπλοκ έχει αυξηθεί σε μέγεθος και πολυπλοκότητα τις δεκαετίες από τη δημιουργία του.
Ωστόσο, αυτή η ανάπτυξη ήρθε επίσης με τριβές και έλλειψη συνοχής, που απέτρεψε την πλήρη πολιτική ενοποίηση των χωρών μελών.
Εν ολίγοις, ήταν ένα project σε εξέλιξη, με μερικούς φανατικούς να πιστεύουν ότι ο στόχος θα εκδηλωθεί σύντομα.
Τώρα με τον εκλεγμένο πρόεδρο Donald Trump να επιστρέφει στην εξουσία, η ΕΕ μπορεί να δει μεγαλύτερη πίεση, καθώς ο πρώτος ετοιμάζεται να κάνει τη μεγαλύτερη απέλαση παράνομων μεταναστών στην ιστορία χώρας.
Συνέβη στην πράξη μια σημαντική οπισθοδρόμηση στην ελευθερία μετακίνησης σε ολόκληρο το μπλοκ πρόσφατα, καθώς ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ επανέφεραν τους συνοριακούς ελέγχους, τερματίζοντας ουσιαστικά την ελεύθερη κυκλοφορία σε βασικά μέρη του μπλοκ – τουλάχιστον προσωρινά.
Τα εμπλεκόμενα κράτη είναι η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Νορβηγία, η Σλοβενία, η Δανία και η Σουηδία.
Τι προκάλεσε την αλλαγή
Οι ανησυχίες για την τρομοκρατία, την παράνομη μετανάστευση και τις γεωπολικές αντιπαραθέσεις με δύο πολέμους να μαίνονται, φαίνεται να αποτελούν μεγάλο μέρος αυτής της αλλαγής.
Στα τέλη του περασμένου μήνα, η Γαλλία ανακοίνωσε ότι θα επεκτείνει τους τρέχοντες προσωρινούς ελέγχους στα σύνορά της έως τις 20 Απριλίου 2025, επικαλούμενη σοβαρές απειλές για τη δημόσια τάξη και την εσωτερική ασφάλεια.
Η χώρα αντιμετώπισε τρομοκρατικές επιθέσεις σχεδόν μια δεκαετία πριν, το 2015 με τις επιθέσεις στο θέατρο Bataclan, στα γραφεία του περιοδικού Charlie Hebdo και σε αλλούς.
Ένας άλλος βασικός λόγος είναι η παραπαίουσα οικονομία και η αγορά εργασίας σε ολόκληρη την ΕΕ, ειδικά στις δύο μεγαλύτερες οικονομίες, τη Γερμανία και τη Γαλλία, αντίστοιχα.
Στους 15 μήνες έως τον Ιούνιο, η πρώτη σημείωσε μηδενική θετική τριμηνιαία ανάπτυξη και αύξηση της ανεργίας από 5% το 2022 σε 6% τον Σεπτέμβριο.
Η Γαλλία είχε μέτρια θετική ανάπτυξη, αλλά η ανεργία αυξήθηκε στο 7,3% το δεύτερο τρίμηνο, από 7,1% στις αρχές του 2022.
Η Γαλλία ξεπέρασε την Ιταλία και βρίσκεται έχει τα σκήπτρα του δημοσιονομικού χρέους
Το προβλεπόμενο έλλειμμα του προϋπολογισμού του 5% για το 2025 θεωρείται υπερβολικά αισιόδοξο, πράγμα που σημαίνει ότι πιθανότατα θα είναι υψηλότερο και πολύ πάνω από το επιτρεπόμενο όριο του 3%.
«Όταν η Γερμανία χρειαζόταν εργατικό δυναμικό, άνοιξε τις πύλες και είχε εισροή εργαζομένων», επισημαίνει ο Κωνσταντίνος Βενέτης, διευθυντής του παγκόσμιου macro, στην GlobalData TSLombard στο Λονδίνο.
«Τώρα η οικονομία δεν πάει τόσο καλά, και η ανεργία έχει αυξηθεί, υπάρχει μια τάση από τους πολιτικούς να πιέζουν για αυστηρότερη πολιτική».
Συγκεκριμένα, η κυβέρνηση επιδιώκει να εκδιώξει ή να αποτρέψει τους μετανάστες από το να εργαστούν χωρίς χαρτιά ή ακόμη και να εισέλθουν στη χώρα.
Ωστόσο, υπάρχουν προβλήματα με τη θέσπιση συνοριακών ελέγχων.
Οφείλεται στην απώλεια χρόνου, άρα και χρημάτων, για στελέχη επιχειρήσεων που ταξιδεύουν, τουρίστες και φορτηγατζήδες, λέει ο Βενέτης.
«Οτιδήποτε απαιτεί περισσότερο χρόνο δεν είναι καλό για την οικονομία», λέει.
«Οι καθυστερήσεις σημαίνουν υψηλότερο κόστος».
Τώρα, φαίνεται ότι το ταξίδι μέσω της Ευρώπης, από την Ισπανία στη Γερμανία, θα σημαίνει στάσεις στα σύνορα Γαλλία και Γερμανίας.
Ορισμένοι είναι δύσπιστοι ότι οι στάσεις στα σύνορα θα κάνουν τα πάντα για να καταστείλουν τις τρομοκρατικές δραστηριότητες.
«Τείνουμε να ξεχνάμε ότι η τρομοκρατία προέρχεται από ανθρώπους που διαμένουν στη χώρα», λέει ο Daniel Lacalle, επικεφαλής οικονομολόγος της επενδυτικής εταιρείας Tressis με έδρα τη Μαδρίτη. «Βασικά προσπαθεί να διορθώσει ένα πρόβλημα δημιουργώντας ένα άλλο».
Ο Lacalle λέει ότι αυτό που χρειάζεται για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας δεν είναι περισσότεροι συνοριακοί έλεγχοι, αλλά ένα ολοκληρωμένο σύστημα αστυνόμευσης της ένωσης επικεντρωμένο στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας.
Αν και αυτό ήταν δυνατό στις ΗΠΑ, είναι πολύ πιο δύσκολο για την ΕΕ, η οποία είναι από πολλές απόψεις μια οικογένεια εθνικών κρατών που θέλουν όλα να διατηρήσουν την κυριαρχία τους.
Αυτό σημαίνει ότι θα διατηρήσουν για τον εαυτό τους στην εσωτερική αστυνόμευση.
Το περίπλοκο είναι ότι αυτοί οι προσωρινοί έλεγχοι στα σύνορα μπορεί να μην είναι τόσο προσωρινοί.
Απηχώντας τον Ronald Reagan, η Lacalle λέει «Δεν υπάρχει τίποτα πιο μόνιμο από μια προσωρινή δράση από την κυβέρνηση».
Με άλλα λόγια, αυτές οι στάσεις στα σύνορα είναι πιθανό να διαρκέσουν.
Φαίνεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση γνωρίζει ότι πρέπει να αλλάξει εάν θέλει ποτέ να μιμηθεί τις Ηνωμένες Πολιτείες. Πράγματι, μόλις την περασμένη εβδομάδα, ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Charles Michel κάλεσε τα μέλη της ΕΚ σε δείπνο στις 8 Νοεμβρίου.
Η πρόσκληση επικεντρώθηκε στην ανάγκη να εργαστεί ανταγωνιστικά η ΕΕ το συντομότερο δυνατό.
«Η κατάσταση είναι πολύ ανησυχητική», ανέφερε η πρόσκληση.
«Τα τελευταία 20 χρόνια, το μερίδιο της ΕΕ στο παγκόσμιο ΑΕΠ έχει μειωθεί στο μισό.
Πρέπει να δράσουμε τώρα.
Η ανταγωνιστική επιβίωση της Ένωσης όσον αφορά την ανταγωνιστικό τητα της οικονομίας της διακυβεύεται»
Άλλα θέματα που θα συζητηθούν περιελάμβαναν την ενίσχυση της σχέσης με τις ΗΠΑ, την οποία η πρόσκληση χαρακτήρισε «ουσιώδη».
Ανέφερε επίσης τις διμερείς σχέσεις, την ασφάλεια/γεωπολιτική, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας, και τις παγκόσμιες προκλήσεις.
Δεν είναι όλοι τόσο ζοφεροί ή απαισιόδοξοι.
«Είναι πιθανό αυτό το εβδομήνταχρονο έργο της ΕΕ να πλησιάζει στο τέλος του", λέει ο Marc Chandler, επικεφαλής στρατηγικής αγοράς στην Bannockburn Global Forex, που εδρεύει στη Νέα Υόρκη.
«Είμαι πιο αισιόδοξος».
Αναφέρεται στην πρόσφατη δημοσιονομική κρίση σε ορισμένες μεγάλες οικονομίες του μπλοκ, όπως η Γαλλία και η Ιταλία.
Σε όλη τη διαδρομή πίσω στη δεκαετία του 1950, οι κρίσεις ήταν η κινητήρια δύναμη για την περαιτέρω ολοκλήρωση στην ΕΕ, λέει ο Chandler. «Εβδομήντα χρόνια μετά το έργο της ΕΕ και η ένωση παραμένει ένα έργο σε εξέλιξη», λέει ο Chandler.
«Δημοσιονομική ένωση, αυτό λείπει από την ΕΕ».
Με άλλα λόγια, για να προωθηθεί περαιτέρω η ολοκλήρωση, οι κρατικοί φόροι και οι δαπάνες πρέπει να ενωθούν σε ολόκληρο το μπλοκ αντί να περιορίζονται σε κυρίαρχα κράτη - μέλη.
Ωστόσο, οι συνοριακοί έλεγχοι στέλνουν ένα μήνυμα, λέει ο Lacalle.
«Αυτό δεν σημαίνει το τέλος της ΕΕ, αλλά σημαίνει την αδυναμία του project των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης», λέει.
Στον αντίποδα, μπορεί να επισημανθεί ότι αυτό που θα επικρατήσει θα είναι ο οικονομικός εθνικισμός, καθώς κάθε κράτος θα κοιτάξει να αντιμετωπίσει κατά μόνας την καταιγίδα που έρχεται – και αυτό έχει δείξει η στάση κυρίως της Γερμανίας που αρνείται τον κοινό δανεισμό για την αντιμετώπιση των αμυντικών δαπανών έναντι των νέων γεωπολιτικών κινδύνων.
Και αυτό γιατί είναι σίγουρο ότι οι Γερμανοί πολίτες δεν θα δεχθούν τη μείωση των κοινωνικών δαπανών και αυστηρή λιτότητα εν όψει της διαμόρφωσης μιας ρωμαλέας αμυντικής πολιτικής.
Ευρώ χωρίς κοινό υποργείο Οικονομικών δεν μπορεί να υπάρξει όπως είχε πει και ο ορκισμένος φεντεραλιστής αείμνηστος Wolfgang Schäuble.
Η άνοδος των αντισυστημικών κομμάτων
Σε περιδίνηση Γαλλία και Γερμανία - Και ο «Ευρωπαίος» Trump
Η Γαλλία και η Γερμανία, που είναι επίσης οι πιο σημαντικές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν στο έλλειμμα ηγεσίας που αντιμετωπίζει η Ευρώπη .
Οι πολιτικές ελίτ κινδυνεύουν με ανατροπή εκ μέρους των ίδιων πολιτικών δυνάμεων που οδήγησαν τον Donald Trump να αποκτήσει δημοτικότητα μεταξύ των συντηρητικών και των ψηφοφόρων στις Ηνωμένες Πολιτείες και να μετασχηματίσει το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα.
Μεταξύ αυτών: αντιδράσεις κατά των ραγδαίων αυξήσεων των τιμών καταναλωτή. άγχος και θυμός για την αυξημένη μετανάστευση και τη ραγδαία διάβρωση της εμπιστοσύνης του κοινού στο πολιτικό κατεστημένο.
Τα κυρίαρχα πολιτικά κόμματα έχουν αιμορραγήσει την υποστήριξη.
Tα πατριωτικά κόμματα, συμπεριλαμβανομένων των κάποτε περιθωριακών κομμάτων της ακροδεξιάς έχουν αυξήσει την πολιτική επιρροή τους.
Μετά από μήνες διαμάχης για τους φόρους, τις δαπάνες και τον καλύτερο τρόπο για την αναζωογόνηση της γερμανικής οικονομίας, ο καγκελάριος Olaf Scholz διέλυσε τον κυβερνητικό συνασπισμό του την περασμένη εβδομάδα απολύοντας τον υπουργό Οικονομικών.
Η χώρα οδεύει προς πρόωρες εκλογές, οι οποίες φαίνεται πιθανό να εκδιώξουν τον Scholz από την εξουσία.
Ένα ακροδεξιό κόμμα και ένα νέο λαϊκιστικό κόμμα κέρδισαν έδαφος στις πρόσφατες περιφερειακές εκλογές και η νίκη Trump θα μπορούσε να ενισχύσει περαιτέρω την αξιοπιστία τους έναντι των κυρίαρχων κομμάτων στις προσεχείς ομοσπονδιακές εκλογές.
Στη Γαλλία, ο Πρόεδρος Emmanuel Macron βρίσκεται σε περιδίνηση μετά από μια καταστροφική απόφαση να προκηρύξει πρόωρες εκλογές φέτος.
Η Γαλλία χρειάστηκε μήνες για να σχηματίσει κυβέρνηση μετά από αυτή την ψηφοφορία, η οποία άφησε την Κάτω Βουλή του Κοινοβουλίου χωρίς τη δυνατότητα να διαμορφωθούν πλειοψηφίες και οδήγησε σε έναν ασταθή συνασπισμό που μέσα από αλχημείες διατηρήθηκε στην εξουσία ενάντια στην ακροδεξιά και την αριστερά.
Η αβεβαιότητα από το Παρίσι μέχρι το Βερολίνο έχει δημιουργήσει ένα κενό ισχύος που μπορεί να ενθάρρυνε τη Ρωσία στον πόλεμο της στην Ουκρανία.Απειλεί επίσης να περιορίσει την ικανότητα της Ευρώπης να ανταποκριθεί σε έναν παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο, εάν Trump κινηθεί γρήγορα το επόμενο έτος για να επιβάλει υψηλούς φόρους στις εισαγωγές στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Είναι πιθανό να μπερδέψει περαιτέρω τις προσπάθειες των Ευρωπαίων ηγετών να σφυρηλατήσουν μια κοινή πολιτική για να προστατεύσουν τις βιομηχανίες τους από ένα κύμα κινεζικών εισαγωγών χαμηλού κόστους, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και άλλων τεχνολογιών καθαρής ενέργειας.
Και θα μπορούσε να περιπλέξει το ήδη δύσκολο πολιτικό έργο της αύξησης των ευρωπαϊκών δαπανών για τον άμυνα, στο οποίο οι ηγέτες και οι αναλυτές συμφωνούν ότι θα λάβει νέα επείγουσα κατάσταση εν μέσω των απειλών του Trump να αποχωρήσει από το ΝΑΤΟ ή με άλλο τρόπο να αποσύρει τις αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας για τους Ευρωπαίους συμμάχους.
Η Giorgia Meloni, η Ιταλίδα πρωθυπουργός, είναι ανήκει στην πατριωτική παράταξη που θα μπορούσε να δημιουργήσει μια στενή σχέση με τον Trump — ή που θα μπορούσε να βρει τη σχετικά κεντρώα προσέγγισή της στις διεθνείς υποθέσεις και την υποστήριξη της Ουκρανίας σε αντίθεση με τις θέσεις του ίδιου του Trump.
Οι αναλυτές συμφωνούν ότι οι πιο φυσικές λύσεις για να ηγηθεί μια πιο ανεξάρτητη, ισχυρή Ευρώπη θα πρέπει να προέρχονται από το Βερολίνο ή το Παρίσι – το σενάριο αυτό θα πρέπει να λάβει υπόψη του την επικείμενη πολιτική αλλαγή.
«Υπάρχει μια πολύ ξεκάθαρη κρίση της γαλλογερμανικής ηγεσίας που εντείνεται με την κατάρρευση του γερμανικού συνασπισμού και με τη Γαλλία να απορροφάται από τις δικές της εσωτερικές πολιτικές διαιρέσεις», δήλωσε η Alexandra de Hoop Scheffer, πρόεδρος του German Marshall Fund στο Παρίσι.
«Και αυτό είναι ένα μειονέκτημα στην ευρωπαϊκή και διεθνή σκηνή».
Ο Jörn Fleck, ανώτερος διευθυντής του Κέντρου Ευρώπης στο Atlantic Council στην Ουάσιγκτον, είπε ότι η Γαλλία και η Γερμανία υποφέρουν από «αυτοπροκαλούμενες» πολιτικές κρίσεις, καθώς η εκλογή του Trump πρόσθεσε μεγάλες νέες αβεβαιότητες στο μέλλον της Ευρώπης.
«Ψάχνουμε για μια πολύ πιο απαιτητική σχέση», είπε.
«Τα πράγματα μπορεί να χειροτερέψουν γρήγορα πριν βελτιωθούν».
Ο Macron και ο Scholz αναγνώρισαν αυτή τη δυσκολία την περασμένη εβδομάδα, αλλά έδωσαν λίγες ενδείξεις για το πώς θα μπορούσαν να ανταποκριθούν.
Ο Trump «εξελέγη από τον αμερικανικό λαό και πρόκειται να υπερασπιστεί τα συμφέροντα του αμερικανικού λαού — αυτό είναι θεμιτό και καλό», είπε ο κ. Μακρόν, κατά την έναρξη της συνόδου κορυφής των Ευρωπαίων ηγετών στη Βουδαπέστη.
«Το ερώτημα είναι, είμαστε έτοιμοι να υπερασπιστούμε τα συμφέροντα των Ευρωπαίων;»
Ο κόσμος είναι φτιαγμένος από φυτοφάγα και σαρκοφάγα, πρόσθεσε, και «αν αποφασίσουμε να παραμείνουμε φυτοφάγα, τα σαρκοφάγα θα κερδίσουν».
Ο κ. Scholz, απευθυνόμενος σε δημοσιογράφους (14/11), αναγνώρισε την πρόκληση της απόφασής του να σκοτώσει τον συνασπισμό του εκδιώκοντας τον υπουργό Οικονομικών του, Christian Lindner, ο οποίος είχε αρχίσει να υπονομεύει την οικονομική ατζέντα της κυβέρνησης.
«Θα ήθελα να σας είχα γλιτώσει από αυτή τη δύσκολη απόφαση, ειδικά σε περιόδους όπως αυτές που η αβεβαιότητα αυξάνεται», είπε ο κ. Scholz.
Όμως, πρόσθεσε: «Πρέπει να μείνουμε μαζί στην Ευρώπη περισσότερο από ποτέ και να συνεχίσουμε να επενδύουμε μαζί στη δική μας ασφάλεια και δύναμή μας.
Γιατί η κατάσταση είναι σοβαρή».
Επί χρόνια, ο Macron προέτρεψε επανειλημμένα την Ευρώπη να είναι πιο ενωμένη και πιο ανεξάρτητη στρατιωτικά, οικονομικά και τεχνολογικά - λιγότερο δεμένος στις ιδιοτροπίες των διαδοχικών κυβερνήσεων των ΗΠΑ και καλύτερα εξοπλισμένη για να ανταγωνιστεί τη βιομηχανική και εμπορική κυριαρχία της Κίνας.
Αλλά τώρα βρίσκεται σε πολύ πιο αδύναμη θέση από ό,τι ήταν κατά την πρώτη του θητεία - ένας σχεδόν αδύναμος ηγέτης που δεν έχει πλέον πολύ έλεγχο στην εσωτερική πολιτική και που έχει περιορισμένη θητεία, καθώς δεν μπορεί να διεκδικήσει ξανά το αξίωμα το 2027.
Η γαλλική κυβέρνηση αναλώνεται στις κοινοβουλευτικές συζητήσεις για έναν προϋπολογισμό που είναι εξαιρετικά απαραίτητος για να χαλιναγωγήσει το αυξανόμενο έλλειμμα και το χρέος που είναι μερικά από τα χειρότερα στην Ευρώπη.
Δεν είναι ακόμη σαφές εάν η κυβέρνηση θα μπορέσει να εξασφαλίσει τις βαθιές περικοπές δαπανών και τους υψηλότερους φόρους που επιδιώκει μέχρι το τέλος του έτους χωρίς να καταρρεύσει.
Μια διαφορετική, αλλά όχι λιγότερο διχαστική, συζήτηση για τον προϋπολογισμό πλησιάζει αυτή την εβδομάδα στη Γερμανία.
Οι ηγέτες θα πρέπει να συμφωνήσουν σε βήματα για να καλύψουν μια τρύπα στον προϋπολογισμό και να συμμορφωθούν με αυτό που είναι ουσιαστικά μια συνταγματική εντολή για ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς εκτός των περιόδων έκτακτης ανάγκης.
Η διαφωνία σχετικά με το πώς να γίνει αυτό - και πώς να χρησιμοποιήσουμε καλύτερα τη δημοσιονομική πολιτική για να σοκάρουμε θετικά τη γερμανική οικονομία από την ύφεση - βοήθησε να οδηγήσει τη διάσπαση στον συνασπισμό του Scholz.
Ένας ακόμη μεγαλύτερος αγώνας θα μπορούσε να είναι προ των πυλών.
Ο Trump έχει πιέσει ώστε η Γερμανία να ξοδέψει περισσότερα για τον στρατό της, κάτι που θα απαιτούσε από το Βερολίνο να αυξήσει τον αμυντικό προϋπολογισμό του και το οποίο θα συνεπαγόταν τους δικούς του κινδύνους.
Αυτό θα ανάγκαζε τους ηγέτες να λάβουν νέα μέτρα για να δανειστούν χρήματα - ή να σκεφτούν τις πολιτικά επώδυνες περικοπές των εγχώριων δαπανών για να απελευθερώσουν περισσότερα χρήματα για τον στρατό, κάτι που θα μπορούσε να πυροδοτήσει την οργή των ψηφοφόρων και να βοηθήσει κόμματα «πρώτα η Γερμανία», όπως το ακροδεξιό Εναλλακτική για τη Γερμανία , στις κάλπες.
Ο Scholz έχει εκφράσει την προτίμηση για δανεισμό και απέρριψε συμβιβασμούς δαπανών.
Το μεγάλο φαβορί για να ηγηθεί της επόμενης κυβέρνησης είναι η κύρια εναλλακτική λύση έναντι των Σοσιαλδημοκρατών του Scholz: οι πιο συντηρητικοί Χριστιανοδημοκράτες.
Θα άλλαζαν κάποιες πολιτικές, αλλά θα παραμείνουν ισχυροί υποστηρικτές της Ουκρανίας.
Εάν αυτοί ή κάποιο άλλο κυρίαρχο κόμμα είναι σε θέση να σχηματίσει κυβέρνηση, λένε οι αναλυτές, αυτό μπορεί να τερματίσει την πολιτική παράλυση του Βερολίνου - τουλάχιστον για ένα μικρό διάστημα.
H Ευρώπη βρίσκεται σε περιδίνηση και χωρίς πολιτική ηγεσία και υπάρχουν μικρές πιθανότητες να μην οδηγηθεί στο τέλος του το ευρωπαϊκό project.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών