Αγώνας για τις πρώτες ύλες όσον αφορά την ψηφιακή τεχνολογία και την πράσινη μετάβαση
Τα επόμενα χρόνια πρόκειται να δούμε επιδείνωση όσον αφορά τον παγκόσμιο γεωοικονομικό ανταγωνισμό για τους ορυκτούς πόρους με τον πρόεδρο Donald Trump να διεκδικεί ανοιχτά 12 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα εδάφους που περιέχει αμύθητα ορυκτά πλούτη.
Η διεκδίκηση αυτή αφορά κατά κύριο λόγο τα κρίσιμα πεδία της ψηφιακής τεχνολογίες (την κατασκευή επεξεργαστών με φόντο την ανάπτυξη της ΑΙ), τις μπαταρίες για τα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα και άλλες τεχνολογίες για τη λεγόμενη πρασινη μετάβαση.
Ποιες συγκρούσεις, παρούσες και δυνητικά μελλοντικές, τα μέτωπα πρέπει να προσέξουμε.
Η μάχη της Γροιλανδίας - Ο αξίας τρισ. δολ. κρυμμένος θησαυρός στο υπέδαφός της
Όταν ο Donald Trump προσφέρθηκε για πρώτη φορά να εξαγοράσει τη Γροιλανδία το 2019, αυτό ακούστηκε ευρέως σαν αστείο και τίποτα δεν προέκυψε, εκτός από μια μαιταιωμένη επίσκεψη στη Δανία.
Εξι χρόνια και η ανανεωμένη «προσφορά» του Trump για το μεγαλύτερο νησί του κόσμου επιστρέφει στο τραπέζι προκαλώντας έντονες διπλωματικές αντιδράσεις και παγκόσμια σάλο.
Σε συνέντευξή του στις 7 Ιανουαρίου 2025, ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ αρνήθηκε να αποκλείσει τη χρήση στρατιωτικής ή οικονομικής βίας για να καταλάβει τη Γροιλανδία και έστειλε τον γιο του «και διάφορους εκπροσώπους» εκεί στις 8 Ιανουαρίου 2025, για να υπογραμμίσει τη σοβαρότητα της πρότασής του.
Με τον Elon Musk να συμμετέχει και στο σχέδιο, τα χρήματα μπορεί να μην αποτελούν εμπόδιο σε οποιαδήποτε συμφωνία οραματίζεται ο Trump.
Δεν είναι ο πρώτος Αμερικανός πολιτικός που προσπάθησε να αγοράσει τη Γροιλανδία.
Η παλαιότερη τεκμηριωμένη απόπειρα απόκτησης του νησιού χρονολογείται από το 1868.
Η τελευταία σοβαρή προσπάθεια πριν από τον Trump είναι αυτή της κυβέρνησης του Προέδρου Harry Truman το 1946.
Το ανανεωμένο ενδιαφέρον του Donald Trump για τη Γροιλανδία, επομένως, βρίσκεται σε μια μακρά παράδοση αμερικανικών προσπαθειών εδαφικής επέκτασης στην περιοχή.
Ακόμη και χωρίς αυτό το ιστορικό υπόβαθρο, η τελευταία πρόταση του Trump είναι λιγότερο παράδοξη σήμερα από ό,τι μπορεί να φαινόταν το 2019.
«Η Γροιλανδία ανήκει στους Γροιλανδούς.
Δεν θέλουμε να είμαστε Δανοί, δεν θέλουμε να είμαστε Αμερικανοί…
Έχουμε επιθυμία για ανεξαρτησία, μια επιθυμία να γίνουμε κύριοί του σπιτιού μας», είπε ο πρωθυπουργός Mute Egede στους δημοσιογράφους την Παρασκευή (10/1) εν μέσω των εξαγγελιών Trump για αγορά του νησιού.
Η Γροιλανδία βρίσκεται επάνω σε ορυκτό πλούτο, η κλίμακα του οποίου δεν έχει διερευνηθεί πλήρως, από πολύτιμα μέταλλα και λίθους μέχρι γραφίτη, ουράνιο και φυσικά σπάνιες γαίες – τουλάχιστον 1,5 εκατομμύριο τόνοι από αυτά.
Ακόμα κι αν τα όνειρα του Trump δεν πραγματοποιηθούν, μια ήρεμη αντιπαράθεση - που περιορίζεται σε αίθουσες συνεδριάσεων (προς το παρόν), μαίνεται ήδη εν μέσω των προσπαθειών των ΗΠΑ να εμποδίσουν μια σειρά κινεζικών επενδύσεων στους ορυκτούς πόρους της Γροιλανδίας - τα μεγαλύτερα αναξιοποίητα αποθέματα ορυκτών στον κόσμο.
Τα τελευταία χρόνια έδειξαν ότι μαζί με τον μεγάλο πλούτο έρχονται και μεγάλοι κίνδυνοι καθώς τα παγκόσμια κέντρα ισχύος αγωνίζονται για τον έλεγχο.
Ο τεράστιος ορυκτός πλούτος
Σύμφωνα με μια αναφορά του 2024 στο Economist, το νησί έχει γνωστά κοιτάσματα 43 από τα 50 από αυτά τα ορυκτά.
Σύμφωνα με το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ, αυτά τα ορυκτά είναι απαραίτητα για «τεχνολογίες που παράγουν, μεταδίδουν, αποθηκεύουν και εξοικονομούν ενέργεια» και παρουσιάζουν «υψηλό κίνδυνο διακοπής της εφοδιαστικής αλυσίδας».
Το τελευταίο είναι σίγουρα μια έγκυρη ανησυχία δεδομένου ότι η Κίνα – ένας βασικός προμηθευτής πολλών κρίσιμων ορυκτών στις παγκόσμιες αγορές – έχει αυξήσει τους περιορισμούς στις εξαγωγές της σε αυτές τις πρώτες ύλες ως μέρος ενός εν εξελίξει εμπορικού πολέμου με τις ΗΠΑ.
Η πρόσβαση στους πόρους της Γροιλανδίας θα έδινε στην Ουάσιγκτον περισσότερη ασφάλεια στην εφοδιαστική αλυσίδα και θα περιόριζε κάθε μόχλευση που θα μπορούσε να ασκήσει η Κίνα.
Όπως επισημαίνεται σε άρθρο του δρος Πέτρου Τζεφέρη, Γεν. Διευθυντή ΥΠΕΝ, δεν είναι μόνο η γεωστρατηγική θέση και οι ναυτιλιακές διαδρομές της Αρκτικής που κέντρισαν το ενδιαφέρον του προέδρου Trump και των λομπιστών συμβούλων του.
Η προσπάθεια των ΗΠΑ να οικειοποιηθούν την στρατηγική και γεωπολιτική σημασία της Γροιλανδίας εμφανίστηκε ήδη από την διάρκεια της γερμανικής κατοχής της Δανίας, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες αύξησαν την παρουσία τους στη Γροιλανδία για να αποτρέψουν τον έλεγχό της από τον εχθρό, ιδρύοντας στρατιωτικές βάσεις το 1941 και επιπλέον επένδυσαν στην εξόρυξη κρυόλιθου, που χρησιμοποιείται στη μεταλλουργία του αλουμινίου και ήταν τότε ζωτικής σημασίας για την παραγωγή αεροσκαφών.
Ομως δεν πρόκειται μόνο για τον κρυόλιθο, του οποίου άλλωστε τα αποθέματα έχουν εξαντληθεί.
Η Γροιλανδία είναι προικισμένη με τεράστια αναξιοποίητα αποθέματα ορυκτών σπάνιων γαιών (REE) και υδρογονανθράκων κι ακόμη πολλές από τις πρώτες ύλες της ενεργειακής μετάβασης (π.χ. γραφίτη και λίθιο) που ως γνωστόν με το σημερινό status εξόρυξης και επεξεργασίας έχουν σχεδόν μονοπωληθεί από κράτη εχθρικά προς τα συμφέροντα των ΗΠΑ, με προεξάρχουσα την Κίνα.
Περαιτέρω, υπάρχουν τεκμηριωμένα κοιτάσματα από χρυσό, ασήμι, χαλκό, μόλυβδο, ψευδάργυρο, ολιβίνη, μάρμαρο, ουράνιο, πολύτιμα μέταλλα και πολύτιμους λίθους.
Ορισμένα ορυχεία έχουν κλείσει τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβανομένου του ορυχείου ολιβίνη Seqi κοντά στο Maniitsoq, το οποίο έκλεισε το 2011, και του χρυσωρυχείου Nalunaq κοντά στο Nanortalik, το οποίο παροπλίστηκε το 2013.
Ωστόσο, νέα έργα εξόρυξης έχουν ξεκινήσει, συμπεριλαμβανομένου ενός ορυχείου πολύτιμων λίθων (ρουμπινιών και και ροζ ζαφειριών) κοντά στο Qeqertarsuatsiaat (Fiskenæsset) ενώ αναμένεται και η ανάπτυξη του πρώτου ορυχείου εκμετάλλευσης σπάνιων γαιών και ουρανίου στο Kuannersuit (Kvanefjeld), στο νότιο άκρο της χερσονήσου.
Παρά το γεγονός ότι το Kvanefjeld υποστηρίζεται ότι είναι το δεύτερο μεγαλύτερο κοίτασμα οξειδίων σπάνιων γαιών στον κόσμο (REO) και το έκτο μεγαλύτερο κοίτασμα ουρανίου (U), η ανάπτυξή του κρίνεται πλέον αβέβαιη μετά την απαγόρευση που ετέθη το 2021 για τα ορυκτά που περιέχουν ραδιενεργό ουράνιο
Η Γροιλανδία είναι μια όαση ορυκτών στο μέσω του αρκτικού πελάγους.
Μια τρέχουσα λίστα με τις εκχωρημένες άδειες εξερεύνησης και εκμετάλλευσης βρίσκεται στον ιστότοπο της κυβέρνησης της Γροιλανδίας www.govmin.gl/minerals.
Ο αγώνας για απεξάρτηση από την Κίνα
Το 2021, η Κίνα παρήγαγε περίπου το 98% του παγκόσμιου γαλλίου, το 82%του παγκόσμιου φυσικού γραφίτη και το 60% των επεξεργασμένων στοιχείων σπάνιων γαιών.
Αλλά δεν είναι μόνο ο κορεσμός της παγκόσμιας αγοράς ορυκτών από την Κίνα που θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια του εφοδιασμού.
Είναι επίσης ο βαθμός εξάρτησης από τις εισαγωγές των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχει οδηγήσει ένα σύστημα εξαιρετικά ευάλωτο στα σημεία συμφόρησης στον εφοδιασμό και στον γεωπολιτικό εκβιασμό.
Η Κίνα αντιπροσωπεύει το 72 % των αμερικανικών πηγών εισαγωγής για ενώσεις σπάνιων γαιών και το 42 % για τον γραφίτη.
Για την εξάρτηση της Ευρώπης από τις κινέζικες εισαγωγές, το διάγραμμα ειναι απολύτως κατατοπιστικό.
Τόσο η παραγωγή πετρελαίου, όσο και αυτή του φυσικού αερίου δεν είναι σε προχωρημένο επίπεδο, ενώ εκφράζονται διάφορες αντιρρήσεις σχετικά, για περιβαλλοντολογικούς και πολιτιστικούς λόγους.
Παράλληλα, υπάρχει πρόβλημα με την εκμετάλλευση του ουρανίου και των σπάνιων γαιών (τα κοιτάσματά τους περιέχουν συνήθως θόριο και ουράνιο), καθώς ο νόμος που ισχύει στη Γροιλανδία από το 2021 δεν επιτρέπει την εξόρυξη ουρανίου, αν και έχουν γίνει συζητήσεις για σχετικές τροποποιήσεις τα τελευταία χρόνια.
Δείγμα πετρώματος από το Kvanefjeld με arfvedsonite (μαύρο), ευδιαλύτη (κόκκινο), άστριο και σοδαλίτη (λευκό). Φωτογραφία: O. Geertz-Hansen
Το εγκαταλελειμμένο ορυχείο κρυόλιθου στο Ivittuut, από όπου το φιόρδ Arsuk επηρεάζεται με βαρέα μέταλλα. Φωτογραφία: M. Birch Larsen.
Εξάλλου, τόσο η Ευρώπη όσο και οι ΗΠΑ βασίζονται στις κινεζικές εισαγωγές για περίπου το 100% του εφοδιασμού τους σε βαριές σπάνιες γαίες (ΗRΕΕ).
Αυτή η εξάρτηση αποτελεί απειλή για την εθνική ασφάλεια, καθώς οι γεωπολιτικές εντάσεις θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την ικανότητα των ΗΠΑ και της ΕΕ να αναπτύσσουν και να υλοποιούν τεχνολογίες απαραίτητες για την ενεργειακή μετάβαση.
Καθώς η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες παλεύουν να αντιμετωπίσουν με διάφορους- για την ώρα ανεπιτυχείς -τρόπους την κινέζικη υπεροχή των εφοδιαστικών αλυσίδων, η ζήτηση για κρίσιμα ορυκτά συνεχίζει να αυξάνεται.
Πώς θα μπορούσε να προσφέρει η Γροιλανδία;
Ας πάρουμε για παράδειγμα τον γραφίτη.
Η ανάγκη για γραφίτη αναμένεται να αυξηθεί κατά 25 φορές μόνο λόγω της κατασκευής μπαταριών ηλεκτρικών οχημάτων (EV).
Τα αποθέματα των 6 Mt γνωστών πόρων γραφίτη της Γροιλανδίας από μόνα τους θα μπορούσαν να υπερβούν την προβλεπόμενη ζήτηση για τα EVs για το 2040 (3,5 Mt) και να αντιμετωπίσουν την υπεροχή των ορυκτών της Κίνας.
Η διαφοροποίηση αυτή των πηγών θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα χρήσιμη τόσο για τις ΗΠΑ, που εισήγαγαν το 100% του φυσικού γραφίτη τους το 2023 και προμηθεύονταν το 42% από την Κίνα, όσο και για την ΕΕ, για την οποία τα δεδομένα το 2020 ήταν 98% και 47% αντιστοίχως.
Ωστόσο, η Γροιλανδία, πέραν του γραφίτη, έχει περισσότερα να προσφέρει στον τομέα της ενεργειακής και ψηφιακής μετάβασης.
Τα πιο σημαντικά αποθέματά της είναι στοιχεία σπάνιων γαιών, ελαφριών και βαριών, τα οποία αποτελούν προαπαιτούμενα σε τεχνολογίες που κυμαίνονται από ανεμογεννήτριες έως πυρηνικούς αντιδραστήρες.
Η Γροιλανδία διαθέτει τα αξιολογότερα κοιτάσματα σπάνιων γαιών εκτός Κίνας (Kvanefjeld, Kringlerne, Sarfartôq κλπ, βλ. χάρτη) εντούτοις η κάθετη εκμετάλλευσή τους παρουσιάζει σημαντική υστέρηση.
Επί του παρόντος, η Κίνα κυριαρχεί στον εφοδιασμό, με αποθέματα 44 Mt οξειδίων σπάνιων γαιών (REOs).
Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι η Γροιλανδία θα μπορούσε να προσφέρει μέχρι και 42 Mt REOs.
Εάν αυτό το δυναμικό αξιοποιηθεί, η Γροιλανδία θα έχει το δεύτερο μεγαλύτερο απόθεμα στοιχείων σπάνιων γαιών, ξεπερνώντας το Βιετνάμ, τη Βραζιλία και τη Ρωσία.
Στρατηγική αξία
Ουκρανία
Οι ΗΠΑ «δεν έχουν την πολυτέλεια» να αφήσουν τη Μόσχα να πετύχει τη νίκη στην Ουκρανία, η οποία «κάθεται σε 10-12 τρισεκατομμύρια δολάρια κρίσιμων ορυκτών», είπε ο γερουσιαστής Lindsey Graham σε μια συνέντευξη πέρυσι, αποκαλύπτοντας τα κίνητρα του πόλεμου δια αντιπροσώπων του ΝΑΤΟ εναντίον της Ρωσίας.
Η Ουκρανία είναι προικισμένη με 3-11,5 τρισεκατομμύρια δολάρια μόνο σε λίθιο, συν επιπλέον τρισεκατομμύρια περισσότερα σε ασήμι, χρυσό, ουράνιο, αλουμίνιο, χαλκό, σίδηρο, μαγγάνιο, τιτάνιο και υδρογονάνθρακες.
Διαθέτει επίσης το μεγαλύτερο απόθεμα στην Ευρώπη σε σπάνιες γαίες, βηρύλλιο, νιόβιο και ζιρκόνιο.
Βολιβία
Γιορτάζοντας τα 200ά γενέθλιά της φέτος, η Βολιβία έχει αντιμετωπίσει 190+ πραξικοπήματα και επαναστάσεις κατά τη διάρκεια της Ιστορίας της.
Δεν είναι περίεργο, δεδομένου του τεράστιου πλούτου των πόρων του υπεδάφους της, από χρυσό και ασήμι μέχρι βολφράμιο, ψευδάργυρο, μόλυβδο, κασσίτερο και νικέλιο.
«Θα κάνουμε πραξικόπημα σε όποιον θέλουμε! Χωνέψτε το», έγραψε ο Elon Musk στο Twitter το 2020 ως απάντηση στην είδηση ότι οι ΗΠΑ είχαν οργανώσει ένα ακόμη πραξικόπημα στη Βολιβία.
Η Βολιβία έχει 23 εκατομμύρια τόνους λιθίου.
Διαθέτει επίσης σκάνδιο και ύττριο, δύο από τις πιο περιζήτητες σπάνιες γαίες για βιομηχανική και στρατιωτική χρήση.
Βενεζουέλα
«Θα κάνει μεγάλη διαφορά για τις Ηνωμένες Πολιτείες οικονομικά εάν μπορούσαμε να έχουμε αμερικανικές πετρελαϊκές εταιρείες πραγματικά να επενδύσουν και να εκμεταλλεύονται τις πετρελαϊκές δυνατότητες της Βενεζουέλας», δήλωσε ο πρώην σύμβουλος του Trump John Bolton το 2019 εν μέσω των προσπαθειών της Ουάσιγκτον να εκδιώξει τον Πρόεδρο Maduro.
Θα ήταν σίγουρα...
Έχοντας πάνω από 300 δισεκατομμύρια βαρέλια πιστοποιημένα αποθέματα πετρελαίου – τα μεγαλύτερα από οπουδήποτε - η Βενεζουέλα είναι μια ενεργειακή δύναμη.
Είναι επίσης ένας γίγαντας στα ορυκτά, με τεράστια αποθέματα χρυσού, ουρανίου, μεταλλευμάτων σιδήρου και του πολύτιμου ορυκτού κολτάν - που ονομάστηκε «μπλε χρυσός» από τον αείμνηστο πρόεδρο της Βενεζουέλας Hugo Chavez το 2009 και χρησιμοποιείται σε μια ευρεία γκάμα εφαρμογών ψηφιακής τεχνολογίας.
Δεν είναι περίεργο που οι ΗΠΑ έχουν χαρακτηρίσει τη Βενεζουέλα και το... βουνό των πόρων των 14 τρισεκατομμυρίων δολαρίων σε πρώτες ύλες ως «ασυνήθιστη και εξαιρετική απειλή».
Ιράν
Μια άλλη χώρα που ταξινομείται από τις ΗΠΑ ως «ασυνήθιστη και έκτακτη απειλή», το Ιράν φιλοξενεί πλούτο σε πόρους περίπου 27 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.
Δεν είναι περίεργο ότι είναι ένας τακτικός στόχος για αλλαγή καθεστώτος από την Ισλαμική Επανάσταση του 1979.
Ενώ τα αποδεδειγμένα αποθέματα πόρων αποτελούνται κυρίως από πετρέλαιο και φυσικό αέριο, το Ιράν ανακαλύπτει τακτικά τεράστια αποθέματα ορυκτών.
Το 2023, η Τεχεράνη ανακάλυψε ένα τεράστιο κοίτασμα λιθίου 8,5 εκατομμυρίων τόνων.
Το 2022, ο Οργανισμός Ανάπτυξης Ορυχείων και Μεταλλευτικών Βιομηχανιών του Ιράν ανακοίνωσε ότι περίπου 28,7 δισεκατομμύρια δολάρια σε ορυκτές πηγές, από σιδηρομετάλλευμα, μόλυβδο και βωξίτη μέχρι αντιμόνιο είχαν ανακαλυφθεί από το 2013.
Καναδάς
«Το αστείο τελείωσε», είπε ο Καναδός υπουργός Οικονομικών Dominic LeBlanc ως απάντηση στη σειρά σχολίων του Donald Trump για το ότι ο Καναδάς θα γίνει η «51η πολιτεία», - «ποτέ δεν θα συμβεί»
Προικισμένος με 33 τρισεκατομμύρια δολάρια σε πόρους, από πετρέλαιο, αέριο και ουράνιο, μέχρι φωσφορικά άλατα, κάδμιο, μόλυβδο, τιτάνιο, ψευδάργυρο και μια σειρά από σιδηροκράματα, μια σειρά από ορυχεία σπάνιων γαιών είναι διάσπαρτα για την εξόρυξη δημητρίου, νεοδυμίου, και προμέθιου.
Οι θησαυροί στην Αφρική
Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, για παράδειγμα, έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα κοβαλτίου στον κόσμο (6 εκατομμύρια τόνοι).
Αντιμετώπισε επίσης επανειλημμένες απόπειρες πραξικοπήματος, με πιο πρόσφατη το 2024, όταν ένας υποστηριζόμενος από τις ΗΠΑ και το Βέλγιο πολιτικός αυτοανακηρύχτηκε μονομερώς πρόεδρος.
Εκτός από το κοβάλτιο, η Δημοκρατία είναι πλούσια σε μοναζίτη, ευξενίτη, νιόβιο, ταντάλιο και ζιρκόνιο.
Η Γουινέα, που υποφέρει επίσης από πραξικοπήματα (1984, 2008, 2021) είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός βωξίτη στον κόσμο - που χρησιμοποιείται για την παραγωγή του αλουμινίου.
Διαθέτει επίσης από τα μεγαλύτερα αναξιοποίητα κοιτάσματα σιδηρομεταλλεύματος υψηλής ποιότητας στον κόσμο, καθώς και χρυσό και διαμάντια.
Η Ζιμπάμπουε, η οποία είδε ένα πραξικόπημα κατά του επί μακρόν σεσημασμένου στη Δύση προέδρου Robert Mugabe το 2017, έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα λιθίου στην Αφρική (11 εκατομμύρια τόνους).
Οι ντόπιοι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι με εντατικότερες έρευνες, η χώρα μπορεί να ανταγωνιστεί την υπερδύναμη της Κίνας όσον αφορά τις σπάνιες γαίες.
Η Κένυα, της οποίας τον πρόεδρο υποδέχτηκε με κόκκινο χαλί η Ουάσιγκτον τον περασμένο Μάιο, είναι επίσης (δεν αποτελεί έκπληξη) ένας βασικός ανερχόμενος γίγαντας σπάνιων γαιών, με κοιτάσματα που ανακαλύφθηκαν μόνο στο ορυχείο Mrima Hill που εκτιμάται ότι αξίζουν περίπου 62,4 δισεκατομμύρια δολάρια.
Εκτός από τις σπάνιες γαίες, η Κένυα είναι πλούσια σε σιδηρομετάλλευμα, χρυσό, ασβεστόλιθο, πολύτιμους λίθους και μετάλλευμα μαγγανίου.
Δεν είναι περίεργο που οι ΗΠΑ έχουν χαρακτηρίσει τη χώρα ως «μεγάλο σύμμαχο εκτός ΝΑΤΟ» – τον μοναδικό στην Υποσαχάρια Αφρική.
www.bankingnews.gr
Η διεκδίκηση αυτή αφορά κατά κύριο λόγο τα κρίσιμα πεδία της ψηφιακής τεχνολογίες (την κατασκευή επεξεργαστών με φόντο την ανάπτυξη της ΑΙ), τις μπαταρίες για τα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα και άλλες τεχνολογίες για τη λεγόμενη πρασινη μετάβαση.
Ποιες συγκρούσεις, παρούσες και δυνητικά μελλοντικές, τα μέτωπα πρέπει να προσέξουμε.
Η μάχη της Γροιλανδίας - Ο αξίας τρισ. δολ. κρυμμένος θησαυρός στο υπέδαφός της
Όταν ο Donald Trump προσφέρθηκε για πρώτη φορά να εξαγοράσει τη Γροιλανδία το 2019, αυτό ακούστηκε ευρέως σαν αστείο και τίποτα δεν προέκυψε, εκτός από μια μαιταιωμένη επίσκεψη στη Δανία.
Εξι χρόνια και η ανανεωμένη «προσφορά» του Trump για το μεγαλύτερο νησί του κόσμου επιστρέφει στο τραπέζι προκαλώντας έντονες διπλωματικές αντιδράσεις και παγκόσμια σάλο.
Σε συνέντευξή του στις 7 Ιανουαρίου 2025, ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ αρνήθηκε να αποκλείσει τη χρήση στρατιωτικής ή οικονομικής βίας για να καταλάβει τη Γροιλανδία και έστειλε τον γιο του «και διάφορους εκπροσώπους» εκεί στις 8 Ιανουαρίου 2025, για να υπογραμμίσει τη σοβαρότητα της πρότασής του.
Με τον Elon Musk να συμμετέχει και στο σχέδιο, τα χρήματα μπορεί να μην αποτελούν εμπόδιο σε οποιαδήποτε συμφωνία οραματίζεται ο Trump.
Δεν είναι ο πρώτος Αμερικανός πολιτικός που προσπάθησε να αγοράσει τη Γροιλανδία.
Η παλαιότερη τεκμηριωμένη απόπειρα απόκτησης του νησιού χρονολογείται από το 1868.
Η τελευταία σοβαρή προσπάθεια πριν από τον Trump είναι αυτή της κυβέρνησης του Προέδρου Harry Truman το 1946.
Το ανανεωμένο ενδιαφέρον του Donald Trump για τη Γροιλανδία, επομένως, βρίσκεται σε μια μακρά παράδοση αμερικανικών προσπαθειών εδαφικής επέκτασης στην περιοχή.
Ακόμη και χωρίς αυτό το ιστορικό υπόβαθρο, η τελευταία πρόταση του Trump είναι λιγότερο παράδοξη σήμερα από ό,τι μπορεί να φαινόταν το 2019.
«Η Γροιλανδία ανήκει στους Γροιλανδούς.
Δεν θέλουμε να είμαστε Δανοί, δεν θέλουμε να είμαστε Αμερικανοί…
Έχουμε επιθυμία για ανεξαρτησία, μια επιθυμία να γίνουμε κύριοί του σπιτιού μας», είπε ο πρωθυπουργός Mute Egede στους δημοσιογράφους την Παρασκευή (10/1) εν μέσω των εξαγγελιών Trump για αγορά του νησιού.
Η Γροιλανδία βρίσκεται επάνω σε ορυκτό πλούτο, η κλίμακα του οποίου δεν έχει διερευνηθεί πλήρως, από πολύτιμα μέταλλα και λίθους μέχρι γραφίτη, ουράνιο και φυσικά σπάνιες γαίες – τουλάχιστον 1,5 εκατομμύριο τόνοι από αυτά.
Ακόμα κι αν τα όνειρα του Trump δεν πραγματοποιηθούν, μια ήρεμη αντιπαράθεση - που περιορίζεται σε αίθουσες συνεδριάσεων (προς το παρόν), μαίνεται ήδη εν μέσω των προσπαθειών των ΗΠΑ να εμποδίσουν μια σειρά κινεζικών επενδύσεων στους ορυκτούς πόρους της Γροιλανδίας - τα μεγαλύτερα αναξιοποίητα αποθέματα ορυκτών στον κόσμο.
Τα τελευταία χρόνια έδειξαν ότι μαζί με τον μεγάλο πλούτο έρχονται και μεγάλοι κίνδυνοι καθώς τα παγκόσμια κέντρα ισχύος αγωνίζονται για τον έλεγχο.
Ο τεράστιος ορυκτός πλούτος
Σύμφωνα με μια αναφορά του 2024 στο Economist, το νησί έχει γνωστά κοιτάσματα 43 από τα 50 από αυτά τα ορυκτά.
Σύμφωνα με το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ, αυτά τα ορυκτά είναι απαραίτητα για «τεχνολογίες που παράγουν, μεταδίδουν, αποθηκεύουν και εξοικονομούν ενέργεια» και παρουσιάζουν «υψηλό κίνδυνο διακοπής της εφοδιαστικής αλυσίδας».
Το τελευταίο είναι σίγουρα μια έγκυρη ανησυχία δεδομένου ότι η Κίνα – ένας βασικός προμηθευτής πολλών κρίσιμων ορυκτών στις παγκόσμιες αγορές – έχει αυξήσει τους περιορισμούς στις εξαγωγές της σε αυτές τις πρώτες ύλες ως μέρος ενός εν εξελίξει εμπορικού πολέμου με τις ΗΠΑ.
Η πρόσβαση στους πόρους της Γροιλανδίας θα έδινε στην Ουάσιγκτον περισσότερη ασφάλεια στην εφοδιαστική αλυσίδα και θα περιόριζε κάθε μόχλευση που θα μπορούσε να ασκήσει η Κίνα.
Όπως επισημαίνεται σε άρθρο του δρος Πέτρου Τζεφέρη, Γεν. Διευθυντή ΥΠΕΝ, δεν είναι μόνο η γεωστρατηγική θέση και οι ναυτιλιακές διαδρομές της Αρκτικής που κέντρισαν το ενδιαφέρον του προέδρου Trump και των λομπιστών συμβούλων του.
Η προσπάθεια των ΗΠΑ να οικειοποιηθούν την στρατηγική και γεωπολιτική σημασία της Γροιλανδίας εμφανίστηκε ήδη από την διάρκεια της γερμανικής κατοχής της Δανίας, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες αύξησαν την παρουσία τους στη Γροιλανδία για να αποτρέψουν τον έλεγχό της από τον εχθρό, ιδρύοντας στρατιωτικές βάσεις το 1941 και επιπλέον επένδυσαν στην εξόρυξη κρυόλιθου, που χρησιμοποιείται στη μεταλλουργία του αλουμινίου και ήταν τότε ζωτικής σημασίας για την παραγωγή αεροσκαφών.
Ομως δεν πρόκειται μόνο για τον κρυόλιθο, του οποίου άλλωστε τα αποθέματα έχουν εξαντληθεί.
Η Γροιλανδία είναι προικισμένη με τεράστια αναξιοποίητα αποθέματα ορυκτών σπάνιων γαιών (REE) και υδρογονανθράκων κι ακόμη πολλές από τις πρώτες ύλες της ενεργειακής μετάβασης (π.χ. γραφίτη και λίθιο) που ως γνωστόν με το σημερινό status εξόρυξης και επεξεργασίας έχουν σχεδόν μονοπωληθεί από κράτη εχθρικά προς τα συμφέροντα των ΗΠΑ, με προεξάρχουσα την Κίνα.
Περαιτέρω, υπάρχουν τεκμηριωμένα κοιτάσματα από χρυσό, ασήμι, χαλκό, μόλυβδο, ψευδάργυρο, ολιβίνη, μάρμαρο, ουράνιο, πολύτιμα μέταλλα και πολύτιμους λίθους.
Ορισμένα ορυχεία έχουν κλείσει τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβανομένου του ορυχείου ολιβίνη Seqi κοντά στο Maniitsoq, το οποίο έκλεισε το 2011, και του χρυσωρυχείου Nalunaq κοντά στο Nanortalik, το οποίο παροπλίστηκε το 2013.
Ωστόσο, νέα έργα εξόρυξης έχουν ξεκινήσει, συμπεριλαμβανομένου ενός ορυχείου πολύτιμων λίθων (ρουμπινιών και και ροζ ζαφειριών) κοντά στο Qeqertarsuatsiaat (Fiskenæsset) ενώ αναμένεται και η ανάπτυξη του πρώτου ορυχείου εκμετάλλευσης σπάνιων γαιών και ουρανίου στο Kuannersuit (Kvanefjeld), στο νότιο άκρο της χερσονήσου.
Παρά το γεγονός ότι το Kvanefjeld υποστηρίζεται ότι είναι το δεύτερο μεγαλύτερο κοίτασμα οξειδίων σπάνιων γαιών στον κόσμο (REO) και το έκτο μεγαλύτερο κοίτασμα ουρανίου (U), η ανάπτυξή του κρίνεται πλέον αβέβαιη μετά την απαγόρευση που ετέθη το 2021 για τα ορυκτά που περιέχουν ραδιενεργό ουράνιο
Η Γροιλανδία είναι μια όαση ορυκτών στο μέσω του αρκτικού πελάγους.
Μια τρέχουσα λίστα με τις εκχωρημένες άδειες εξερεύνησης και εκμετάλλευσης βρίσκεται στον ιστότοπο της κυβέρνησης της Γροιλανδίας www.govmin.gl/minerals.
Ο αγώνας για απεξάρτηση από την Κίνα
Το 2021, η Κίνα παρήγαγε περίπου το 98% του παγκόσμιου γαλλίου, το 82%του παγκόσμιου φυσικού γραφίτη και το 60% των επεξεργασμένων στοιχείων σπάνιων γαιών.
Αλλά δεν είναι μόνο ο κορεσμός της παγκόσμιας αγοράς ορυκτών από την Κίνα που θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια του εφοδιασμού.
Είναι επίσης ο βαθμός εξάρτησης από τις εισαγωγές των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχει οδηγήσει ένα σύστημα εξαιρετικά ευάλωτο στα σημεία συμφόρησης στον εφοδιασμό και στον γεωπολιτικό εκβιασμό.
Η Κίνα αντιπροσωπεύει το 72 % των αμερικανικών πηγών εισαγωγής για ενώσεις σπάνιων γαιών και το 42 % για τον γραφίτη.
Για την εξάρτηση της Ευρώπης από τις κινέζικες εισαγωγές, το διάγραμμα ειναι απολύτως κατατοπιστικό.
Τόσο η παραγωγή πετρελαίου, όσο και αυτή του φυσικού αερίου δεν είναι σε προχωρημένο επίπεδο, ενώ εκφράζονται διάφορες αντιρρήσεις σχετικά, για περιβαλλοντολογικούς και πολιτιστικούς λόγους.
Παράλληλα, υπάρχει πρόβλημα με την εκμετάλλευση του ουρανίου και των σπάνιων γαιών (τα κοιτάσματά τους περιέχουν συνήθως θόριο και ουράνιο), καθώς ο νόμος που ισχύει στη Γροιλανδία από το 2021 δεν επιτρέπει την εξόρυξη ουρανίου, αν και έχουν γίνει συζητήσεις για σχετικές τροποποιήσεις τα τελευταία χρόνια.
Δείγμα πετρώματος από το Kvanefjeld με arfvedsonite (μαύρο), ευδιαλύτη (κόκκινο), άστριο και σοδαλίτη (λευκό). Φωτογραφία: O. Geertz-Hansen
Το εγκαταλελειμμένο ορυχείο κρυόλιθου στο Ivittuut, από όπου το φιόρδ Arsuk επηρεάζεται με βαρέα μέταλλα. Φωτογραφία: M. Birch Larsen.
Εξάλλου, τόσο η Ευρώπη όσο και οι ΗΠΑ βασίζονται στις κινεζικές εισαγωγές για περίπου το 100% του εφοδιασμού τους σε βαριές σπάνιες γαίες (ΗRΕΕ).
Αυτή η εξάρτηση αποτελεί απειλή για την εθνική ασφάλεια, καθώς οι γεωπολιτικές εντάσεις θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την ικανότητα των ΗΠΑ και της ΕΕ να αναπτύσσουν και να υλοποιούν τεχνολογίες απαραίτητες για την ενεργειακή μετάβαση.
Καθώς η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες παλεύουν να αντιμετωπίσουν με διάφορους- για την ώρα ανεπιτυχείς -τρόπους την κινέζικη υπεροχή των εφοδιαστικών αλυσίδων, η ζήτηση για κρίσιμα ορυκτά συνεχίζει να αυξάνεται.
Πώς θα μπορούσε να προσφέρει η Γροιλανδία;
Ας πάρουμε για παράδειγμα τον γραφίτη.
Η ανάγκη για γραφίτη αναμένεται να αυξηθεί κατά 25 φορές μόνο λόγω της κατασκευής μπαταριών ηλεκτρικών οχημάτων (EV).
Τα αποθέματα των 6 Mt γνωστών πόρων γραφίτη της Γροιλανδίας από μόνα τους θα μπορούσαν να υπερβούν την προβλεπόμενη ζήτηση για τα EVs για το 2040 (3,5 Mt) και να αντιμετωπίσουν την υπεροχή των ορυκτών της Κίνας.
Η διαφοροποίηση αυτή των πηγών θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα χρήσιμη τόσο για τις ΗΠΑ, που εισήγαγαν το 100% του φυσικού γραφίτη τους το 2023 και προμηθεύονταν το 42% από την Κίνα, όσο και για την ΕΕ, για την οποία τα δεδομένα το 2020 ήταν 98% και 47% αντιστοίχως.
Ωστόσο, η Γροιλανδία, πέραν του γραφίτη, έχει περισσότερα να προσφέρει στον τομέα της ενεργειακής και ψηφιακής μετάβασης.
Τα πιο σημαντικά αποθέματά της είναι στοιχεία σπάνιων γαιών, ελαφριών και βαριών, τα οποία αποτελούν προαπαιτούμενα σε τεχνολογίες που κυμαίνονται από ανεμογεννήτριες έως πυρηνικούς αντιδραστήρες.
Η Γροιλανδία διαθέτει τα αξιολογότερα κοιτάσματα σπάνιων γαιών εκτός Κίνας (Kvanefjeld, Kringlerne, Sarfartôq κλπ, βλ. χάρτη) εντούτοις η κάθετη εκμετάλλευσή τους παρουσιάζει σημαντική υστέρηση.
Επί του παρόντος, η Κίνα κυριαρχεί στον εφοδιασμό, με αποθέματα 44 Mt οξειδίων σπάνιων γαιών (REOs).
Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι η Γροιλανδία θα μπορούσε να προσφέρει μέχρι και 42 Mt REOs.
Εάν αυτό το δυναμικό αξιοποιηθεί, η Γροιλανδία θα έχει το δεύτερο μεγαλύτερο απόθεμα στοιχείων σπάνιων γαιών, ξεπερνώντας το Βιετνάμ, τη Βραζιλία και τη Ρωσία.
Στρατηγική αξία
Ουκρανία
Οι ΗΠΑ «δεν έχουν την πολυτέλεια» να αφήσουν τη Μόσχα να πετύχει τη νίκη στην Ουκρανία, η οποία «κάθεται σε 10-12 τρισεκατομμύρια δολάρια κρίσιμων ορυκτών», είπε ο γερουσιαστής Lindsey Graham σε μια συνέντευξη πέρυσι, αποκαλύπτοντας τα κίνητρα του πόλεμου δια αντιπροσώπων του ΝΑΤΟ εναντίον της Ρωσίας.
Η Ουκρανία είναι προικισμένη με 3-11,5 τρισεκατομμύρια δολάρια μόνο σε λίθιο, συν επιπλέον τρισεκατομμύρια περισσότερα σε ασήμι, χρυσό, ουράνιο, αλουμίνιο, χαλκό, σίδηρο, μαγγάνιο, τιτάνιο και υδρογονάνθρακες.
Διαθέτει επίσης το μεγαλύτερο απόθεμα στην Ευρώπη σε σπάνιες γαίες, βηρύλλιο, νιόβιο και ζιρκόνιο.
Βολιβία
Γιορτάζοντας τα 200ά γενέθλιά της φέτος, η Βολιβία έχει αντιμετωπίσει 190+ πραξικοπήματα και επαναστάσεις κατά τη διάρκεια της Ιστορίας της.
Δεν είναι περίεργο, δεδομένου του τεράστιου πλούτου των πόρων του υπεδάφους της, από χρυσό και ασήμι μέχρι βολφράμιο, ψευδάργυρο, μόλυβδο, κασσίτερο και νικέλιο.
«Θα κάνουμε πραξικόπημα σε όποιον θέλουμε! Χωνέψτε το», έγραψε ο Elon Musk στο Twitter το 2020 ως απάντηση στην είδηση ότι οι ΗΠΑ είχαν οργανώσει ένα ακόμη πραξικόπημα στη Βολιβία.
Η Βολιβία έχει 23 εκατομμύρια τόνους λιθίου.
Διαθέτει επίσης σκάνδιο και ύττριο, δύο από τις πιο περιζήτητες σπάνιες γαίες για βιομηχανική και στρατιωτική χρήση.
Βενεζουέλα
«Θα κάνει μεγάλη διαφορά για τις Ηνωμένες Πολιτείες οικονομικά εάν μπορούσαμε να έχουμε αμερικανικές πετρελαϊκές εταιρείες πραγματικά να επενδύσουν και να εκμεταλλεύονται τις πετρελαϊκές δυνατότητες της Βενεζουέλας», δήλωσε ο πρώην σύμβουλος του Trump John Bolton το 2019 εν μέσω των προσπαθειών της Ουάσιγκτον να εκδιώξει τον Πρόεδρο Maduro.
Θα ήταν σίγουρα...
Έχοντας πάνω από 300 δισεκατομμύρια βαρέλια πιστοποιημένα αποθέματα πετρελαίου – τα μεγαλύτερα από οπουδήποτε - η Βενεζουέλα είναι μια ενεργειακή δύναμη.
Είναι επίσης ένας γίγαντας στα ορυκτά, με τεράστια αποθέματα χρυσού, ουρανίου, μεταλλευμάτων σιδήρου και του πολύτιμου ορυκτού κολτάν - που ονομάστηκε «μπλε χρυσός» από τον αείμνηστο πρόεδρο της Βενεζουέλας Hugo Chavez το 2009 και χρησιμοποιείται σε μια ευρεία γκάμα εφαρμογών ψηφιακής τεχνολογίας.
Δεν είναι περίεργο που οι ΗΠΑ έχουν χαρακτηρίσει τη Βενεζουέλα και το... βουνό των πόρων των 14 τρισεκατομμυρίων δολαρίων σε πρώτες ύλες ως «ασυνήθιστη και εξαιρετική απειλή».
Ιράν
Μια άλλη χώρα που ταξινομείται από τις ΗΠΑ ως «ασυνήθιστη και έκτακτη απειλή», το Ιράν φιλοξενεί πλούτο σε πόρους περίπου 27 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.
Δεν είναι περίεργο ότι είναι ένας τακτικός στόχος για αλλαγή καθεστώτος από την Ισλαμική Επανάσταση του 1979.
Ενώ τα αποδεδειγμένα αποθέματα πόρων αποτελούνται κυρίως από πετρέλαιο και φυσικό αέριο, το Ιράν ανακαλύπτει τακτικά τεράστια αποθέματα ορυκτών.
Το 2023, η Τεχεράνη ανακάλυψε ένα τεράστιο κοίτασμα λιθίου 8,5 εκατομμυρίων τόνων.
Το 2022, ο Οργανισμός Ανάπτυξης Ορυχείων και Μεταλλευτικών Βιομηχανιών του Ιράν ανακοίνωσε ότι περίπου 28,7 δισεκατομμύρια δολάρια σε ορυκτές πηγές, από σιδηρομετάλλευμα, μόλυβδο και βωξίτη μέχρι αντιμόνιο είχαν ανακαλυφθεί από το 2013.
Καναδάς
«Το αστείο τελείωσε», είπε ο Καναδός υπουργός Οικονομικών Dominic LeBlanc ως απάντηση στη σειρά σχολίων του Donald Trump για το ότι ο Καναδάς θα γίνει η «51η πολιτεία», - «ποτέ δεν θα συμβεί»
Προικισμένος με 33 τρισεκατομμύρια δολάρια σε πόρους, από πετρέλαιο, αέριο και ουράνιο, μέχρι φωσφορικά άλατα, κάδμιο, μόλυβδο, τιτάνιο, ψευδάργυρο και μια σειρά από σιδηροκράματα, μια σειρά από ορυχεία σπάνιων γαιών είναι διάσπαρτα για την εξόρυξη δημητρίου, νεοδυμίου, και προμέθιου.
Οι θησαυροί στην Αφρική
Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, για παράδειγμα, έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα κοβαλτίου στον κόσμο (6 εκατομμύρια τόνοι).
Αντιμετώπισε επίσης επανειλημμένες απόπειρες πραξικοπήματος, με πιο πρόσφατη το 2024, όταν ένας υποστηριζόμενος από τις ΗΠΑ και το Βέλγιο πολιτικός αυτοανακηρύχτηκε μονομερώς πρόεδρος.
Εκτός από το κοβάλτιο, η Δημοκρατία είναι πλούσια σε μοναζίτη, ευξενίτη, νιόβιο, ταντάλιο και ζιρκόνιο.
Η Γουινέα, που υποφέρει επίσης από πραξικοπήματα (1984, 2008, 2021) είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός βωξίτη στον κόσμο - που χρησιμοποιείται για την παραγωγή του αλουμινίου.
Διαθέτει επίσης από τα μεγαλύτερα αναξιοποίητα κοιτάσματα σιδηρομεταλλεύματος υψηλής ποιότητας στον κόσμο, καθώς και χρυσό και διαμάντια.
Η Ζιμπάμπουε, η οποία είδε ένα πραξικόπημα κατά του επί μακρόν σεσημασμένου στη Δύση προέδρου Robert Mugabe το 2017, έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα λιθίου στην Αφρική (11 εκατομμύρια τόνους).
Οι ντόπιοι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι με εντατικότερες έρευνες, η χώρα μπορεί να ανταγωνιστεί την υπερδύναμη της Κίνας όσον αφορά τις σπάνιες γαίες.
Η Κένυα, της οποίας τον πρόεδρο υποδέχτηκε με κόκκινο χαλί η Ουάσιγκτον τον περασμένο Μάιο, είναι επίσης (δεν αποτελεί έκπληξη) ένας βασικός ανερχόμενος γίγαντας σπάνιων γαιών, με κοιτάσματα που ανακαλύφθηκαν μόνο στο ορυχείο Mrima Hill που εκτιμάται ότι αξίζουν περίπου 62,4 δισεκατομμύρια δολάρια.
Εκτός από τις σπάνιες γαίες, η Κένυα είναι πλούσια σε σιδηρομετάλλευμα, χρυσό, ασβεστόλιθο, πολύτιμους λίθους και μετάλλευμα μαγγανίου.
Δεν είναι περίεργο που οι ΗΠΑ έχουν χαρακτηρίσει τη χώρα ως «μεγάλο σύμμαχο εκτός ΝΑΤΟ» – τον μοναδικό στην Υποσαχάρια Αφρική.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών