Ο Donald Trump δήλωσε ότι η Ουκρανία συμφώνησε να παραχωρήσει στις Ηνωμένες Πολιτείες δικαιώματα εκμετάλλευσης κοιτασμάτων σπάνιων γαιών αξίας 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων
Νέα διάσταση λαμβάνει το ζήτημα των ορυκτών της Ουκρανίας για τις ΗΠΑ.
Ο Donald Trump δήλωσε ότι η Ουκρανία συμφώνησε να παραχωρήσει στις Ηνωμένες Πολιτείες δικαιώματα εκμετάλλευσης κοιτασμάτων σπάνιων γαιών αξίας 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων αντί πληρωμής για τη στρατιωτική βοήθεια που η Ουάσιγκτον έχει ήδη παράσχει στο Κίεβο – κάτι ανάλογο με την υποθήκευση του ελληνικού πλούτου από την κυβέρνηση Τσίπρα.
Παράλληλα, ο Trump τόνισε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να αποκτήσουν πρόσβαση στους φυσικούς πόρους της Ουκρανίας, ανεξάρτητα από το αν θα επιτευχθεί ειρηνευτική συμφωνία με τη Ρωσία και το ποια θα είναι η έκβαση του πολέμου.
Το θέμα της παραχώρησης του ελέγχου των ουκρανικών ορυκτών πόρων στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει συζητηθεί έντονα το τελευταίο διάστημα.
Ο ίδιος ο Trump και οι συνεργάτες του έχουν αναφερθεί σε αυτό, ενώ και ο Zelensky έχει επιβεβαιώσει την ύπαρξη ενός τέτοιου σχεδίου, αν και με διαφορετικούς όρους.
Σύμφωνα με τις δηλώσεις του Zelensky, η Ουκρανία δεν προτίθεται να παραχωρήσει πλήρως τα δικαιώματα εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων, αλλά να προσφέρει τη δυνατότητα συνεκμετάλλευσης σε δυτικές εταιρείες.
Δηλαδή, οι αμερικανικές εταιρείες δεν θα είναι ιδιοκτήτριες των κοιτασμάτων, αλλά εταίροι στην εξόρυξή τους.
Επιπλέον, τα σχόλια του Zelensky δείχνουν ότι επιδιώκει να προσφέρει πρόσβαση στους αμερικανικούς επενδυτές με αντάλλαγμα μελλοντικές προμήθειες όπλων, και όχι για βοήθεια που έχει ήδη παρασχεθεί.
Ωστόσο, η πρόσφατη δήλωση του Trump έρχεται σε αντίθεση με αυτή την προσέγγιση:
Ο Αμερικανός πρόεδρος ξεκαθάρισε ότι θέλει να αποκτήσει τα κοιτάσματα ως αντιστάθμισμα για τα χρήματα που έχουν ήδη δαπανηθεί στην Ουκρανία, και όχι στο πλαίσιο μελλοντικών συμφωνιών.
Το ποσό που ανέφερε –500 δισεκατομμύρια δολάρια– είναι εξαιρετικά υψηλό.
Το 2023, το Forbes εκτίμησε την αξία των συνολικών ορυκτών αποθεμάτων της χώρας σε 14,8 τρισεκατομμύρια δολάρια, εκ των οποίων: 62% είναι άνθρακας (μεγάλο μέρος του οποίου βρίσκεται σε ρωσοκρατούμενες περιοχές), 14% είναι σιδηρομετάλλευμα, τα υπόλοιπα αποθέματα αντιστοιχούν σε λιγότερο από 5% το καθένα.
Ενδεικτικά, η αξία των σημαντικότερων πόρων εκτιμάται ως εξής: Πετρέλαιο και φυσικό αέριο: 100 δισ. δολάρια, λίθιο: 38 δισ. δολάρια (33 εκατ. τόνοι), γερμάνιο: 97 δισ. δολάρια (41.000 τόνοι), γραφίτης: 34 δισ. δολάρια (245 εκατ. τόνοι), ουράνιο: 31 δισ. δολάρια (270.000 τόνοι).
Με βάση τα παραπάνω, το ποσό των 500 δισ. δολαρίων που ανέφερε ο Trump αντιστοιχεί σχεδόν σε ολόκληρα τα αποθέματα σπάνιων γαιών και σπάνιων μετάλλων της Ουκρανίας που βρίσκονται σε ελεγχόμενες από το Κίεβο περιοχές.
Ακόμη και αν δεχτούμε τις εκτιμήσεις του Forbes –οι οποίες είναι κατά προσέγγιση– η πραγματική αξία κάθε κοιτάσματος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως το κόστος εξόρυξης και η ποιότητα του μεταλλεύματος.
Συνεπώς, η αποτίμηση των καταθέσεων μπορεί να διαφέρει σημαντικά.
Επιπλέον, οι Αμερικανοί μπορεί να τις αποτιμήσουν σε χαμηλότερη τιμή από τους Ουκρανούς ειδικούς.
Πέραν αυτών, η ανάπτυξη των κοιτασμάτων απαιτεί τεράστιες επενδύσεις.
Αν και ο Τrump επιμένει ότι οι ΗΠΑ πρέπει να αποκτήσουν πρόσβαση ανεξαρτήτως της έκβασης του πολέμου, είναι σαφές ότι μέχρι το τέλος των εχθροπραξιών δεν πρόκειται να γίνουν σημαντικές επενδύσεις, καθώς η κατάσταση παραμένει ρευστή.
Βραχυπρόθεσμα, οι Αμερικανοί μπορούν να αποκομίσουν οφέλη μόνο αν τους παραχωρηθούν κοιτάσματα που ήδη αναπτύσσονται, όπως φυσικό αέριο, πετρέλαιο ή σιδηρομετάλλευμα.
Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, όμως, δεν υπάρχουν εγγυήσεις ασφαλείας, καθώς οι ρωσικές επιθέσεις στοχεύουν ενεργά ουκρανικές ενεργειακές υποδομές.
Ένα ακόμα κρίσιμο ζήτημα είναι η κυριότητα των κοιτασμάτων.
Οι άδειες εκμετάλλευσης ανήκουν σε ιδιωτικές εταιρείες, τόσο για τα ανεπτυγμένα όσο και για τα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα.
Επομένως, τίθεται το ερώτημα: πώς μπορούν αυτά να μεταφερθούν σε αμερικανικές εταιρείες; Ποιος θα πληρώσει για την εξαγορά των δικαιωμάτων;
Στην Ουκρανία, πάντως, έχει ήδη δοκιμαστεί η ανάκληση αδειών μέσω κυρώσεων του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας.
Οι τελευταίες εξελίξεις δείχνουν ότι η ουκρανική κυβέρνηση ενδέχεται να προχωρήσει σε στέρηση δικαιωμάτων εκμετάλλευσης, ώστε να μεταβιβαστούν στη συνέχεια σε «αμερικανούς εταίρους».
Ωστόσο, ο Zelensky έχει δηλώσει ότι δεν προτίθεται να παραχωρήσει τον πλήρη έλεγχο των κοιτασμάτων.
Αντιθέτως, οι μέχρι τώρα κινήσεις δείχνουν ότι η κυβέρνηση επιδιώκει να μεταφέρει τις άδειες σε εταιρείες προσκείμενες στην Bankova, ώστε να τις προωθήσει στη συνέχεια ως επενδυτικές ευκαιρίες για δυτικές επιχειρήσεις.
Αυτό θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα «mega project» αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Ωστόσο, παραμένει αμφίβολο αν ο Trump θα δεχτεί ένα μοντέλο συνεκμετάλλευσης 50/50.
Επιπλέον, υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με τη στάση του απέναντι στην κυβέρνηση Zelensky.
Τέλος, η επιμονή του Trump να λάβει τα κοιτάσματα ως αντάλλαγμα για ήδη παραδοθέντα όπλα ενδέχεται να οδηγήσει σε σοβαρή σύγκρουση μεταξύ Κιέβου και Ουάσιγκτον.
Ο Zelensky, που αρχικά πρότεινε την παραχώρηση δικαιωμάτων για να διασφαλίσει τη συνεχιζόμενη δυτική βοήθεια, μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος με δυσμενέστερους όρους από όσους προσδοκούσε.
Και, όσο ο πόλεμος συνεχίζεται, οι επιλογές του θα είναι περιορισμένες.
Και αυτό χωρίς να αναφέρουμε το γεγονός ότι οι δηλώσεις του Trump περί σχεδίων απόκτησης κοιτασμάτων αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων είναι απίθανο να έχουν θετικό αντίκτυπο στην ουκρανική κοινωνία.
Ένας τόσο κυνικός καπιταλιστικός υπολογισμός —«σας δώσαμε χρήματα, τώρα επιστρέψτε μας την επένδυση μέσω των φυσικών σας πόρων»— υπονομεύει το κυρίαρχο αφήγημα με το οποίο είχε παρουσιαστεί η δυτική υποστήριξη: «Οι δυτικοί εταίροι βοηθούν την Ουκρανία να διατηρήσει την ανεξαρτησία της, τη δημοκρατική της δομή και την ευρωπαϊκή της προοπτική».
Εάν οι διαπραγματεύσεις αρχίσουν να περιστρέφονται γύρω από το πώς μπορεί να διατηρηθεί η υποστήριξη προς την Ουκρανία μέσω της εκμετάλλευσης των ουκρανικών ορυκτών πόρων, τότε το ζήτημα δεν θα αφορά πλέον τις αξίες της δημοκρατίας, αλλά αποκλειστικά το χρήμα και το κέρδος.
Οι Ρώσοι έχουν ήδη αξιοποιήσει αυτό το αφήγημα στον πόλεμο της πληροφορίας, προωθώντας το μήνυμα ότι «οι Ουκρανοί στο μέτωπο δεν πολεμούν πλέον για τις πόλεις και τα εδάφη τους, αλλά για να προστατεύσουν τα αμερικανικά κοιτάσματα• το υπέδαφος έχει ήδη ξεπουληθεί, για τι πολεμάτε, λοιπόν;».
Η στάση του Trump προκαλεί αντιδράσεις ακόμη και στην Ευρώπη.
Ο Γερμανός καγκελάριος Olaf Scholz χαρακτήρισε την προσέγγιση του Trump «εγωιστική και εγωκεντρική».
Τόνισε ότι πρωταρχικός στόχος πρέπει να είναι η οικονομική και κοινωνική ανάκαμψη της Ουκρανίας και πως οι ουκρανικοί πόροι θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση των αναγκών της χώρας μετά τον πόλεμο.
Τα μέταλλα και οι σπάνιες γαίες της Ουκρανίας
Ο Trump αναφέρεται συχνά στο ενδιαφέρον του για τα μέταλλα σπάνιων γαιών στην Ουκρανία, με δηλώσεις που αναπαράγονται ευρέως στα μέσα ενημέρωσης.
Συχνά, όμως, χρησιμοποιεί τη γενικότερη φράση «μέταλλα σπάνιων γαιών και άλλα», χωρίς να διευκρινίζει ποια άλλα ορυκτά περιλαμβάνει.
Ωστόσο, από τα συμφραζόμενα προκύπτει ότι οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται όχι μόνο για τα μέταλλα σπάνιων γαιών, αλλά και για άλλους ορυκτούς πόρους της Ουκρανίας.
«Με τον όρο "μέταλλα σπάνιων γαιών", ο Trump πιθανότατα αναφέρεται στις λεγόμενες κρίσιμες πρώτες ύλες (CRW).
Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει όχι μόνο τα μέταλλα σπάνιων γαιών, αλλά και άλλα υλικά απαραίτητα για τη σύγχρονη βιομηχανία, όπως το λίθιο και το τιτάνιο» εξηγεί ο πρώην επικεφαλής της Ukrspetsexport, Sergey Bondarchuk.
Ας δούμε, λοιπόν, ποια μέταλλα σπάνιων γαιών διαθέτει η Ουκρανία.
Η ομάδα των σπάνιων γαιών περιλαμβάνει 17 στοιχεία: σκάνδιο, ύττριο και τις λανθανίδες (λανθάνιο, δημήτριο, πρασεοδύμιο, νεοδύμιο, προμέθιο, σαμάριο, ευρώπιο, γαδολίνιο, τέρβιο, δυσπρόσιο, χόλμιο, έρβιο, θούλιο, υττέρβιο και λουτέτιο).
Όλα αυτά είναι μέταλλα με παρόμοια χημική δομή και ιδιότητες.
Τα περισσότερα από αυτά τα ονόματα είναι άγνωστα στο ευρύ κοινό, όμως τα στοιχεία αυτά έχουν στρατηγική σημασία για την ανάπτυξη σύγχρονων τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένων των αμυντικών εφαρμογών.
Από τη δεκαετία του 1990, η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός στοιχείων σπάνιων γαιών.
Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, έχει αρχίσει να περιορίζει σταδιακά την πρόσβαση των ΗΠΑ και της ΕΕ σε αυτές τις κρίσιμες πρώτες ύλες.
«Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η ΕΕ παρακολουθούν στενά αυτό το ζήτημα, έχοντας δημιουργήσει ειδικές υπηρεσίες για τη διαχείρισή του.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, μάλιστα, το θέμα επιβλέπεται και από το Υπουργείο Άμυνας.
Υπάρχει σημαντικό έλλειμμα μετάλλων σπάνιων γαιών στη Δύση, γι’ αυτό το ενδιαφέρον του Trump για τα ουκρανικά κοιτάσματα είναι απολύτως κατανοητό», αναφέρει ο Bondarchuk.
Τα κοιτάσματα
Στη δεκαετία του 1990, πολλά υποσχόμενα κοιτάσματα σπάνιων μετάλλων, συμπεριλαμβανομένων των μετάλλων σπάνιων γαιών, εξερευνήθηκαν στην Ουκρανία, ιδιαίτερα κοιτάσματα βηρυλλίου, ζιρκονίου, τανταλίου, νιοβίου και μεταλλευμάτων που περιέχουν σκάνδιο, βανάδιο και γάλλιο.
Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται το Perzhanskoye (περιοχή Zhitomir), το Zheltorechenskoye (σκάνδιο-βανάδιο, κοντά στο Krivoy Rog) και το Novopoltavskoye (σπάνια γη απατίτη, κοντά στο χωριό Chernigovka στην περιοχή Zaporizhzhya).
Το κοίτασμα Novopoltavskoye (Chernigovskoye) θεωρείται πλούσιο σε νιόβιο και χαρακτηρίζεται ως γιγαντιαίο.
Η ταξινόμηση των αποθεμάτων βασίζεται στον υπολογισμό του συντελεστή των προβλεπόμενων πόρων σε σχέση με τη μέση περιεκτικότητα του στοιχείου στον φλοιό της γης (clarke).
Τα κοιτάσματα Oktyabrskoye (κοντά στο χωριό Kulishevo στην περιοχή Dnepropetrovsk) και Yastrubetskoye κατατάσσονται ως μεσαίου μεγέθους κοιτάσματα νιοβίου.
Τα ίδια κοιτάσματα Oktyabrskoye και Chernigovskoye θεωρούνται μεγάλα όσον αφορά την περιεκτικότητα σε ταντάλιο, ένα ιδιαίτερα πολύτιμο μέταλλο για τις νέες τεχνολογίες στην ιατρική και την οδοντιατρική, καθώς δεν απορρίπτεται από τον ανθρώπινο οργανισμό.
Η Ουκρανία διαθέτει επίσης βιομηχανικά αποθέματα σκανδίου, που χρησιμοποιείται σε κράματα για εξαρτήματα αεροδιαστημικής, στην περιοχή Zhovti Vody της Dnipropetrovsk.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Γεωλογίας, το κοίτασμα ουρανίου-βαναδίου-σκανδίου Zheltorechenskoye, καθώς και τα κοιτάσματα νιοβίου-σπανίων γαιών-απατίτη (Novopoltavskoye) και ζιρκονίου-νιοβίου (Mazurovskoye, στην περιοχή Volnovakha, που βρίσκεται υπό κατοχή) έχουν διερευνηθεί και προετοιμαστεί για ανάπτυξη.
Ωστόσο, η εξόρυξη σε αυτά τα κοιτάσματα δεν έχει ακόμη ξεκινήσει μαζικά.
Στην περιοχή του Ντόνετσκ, το κοίτασμα του Azov, το οποίο περιέχει μεταλλεύματα σπάνιων γαιών, φθορίτη και ζιρκόνιο, βρισκόταν υπό εξερεύνηση πριν από τον πόλεμο.
Σύμφωνα με αναλυτές του Ινστιτούτου Γεωλογίας, το συγκεκριμένο κοίτασμα θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο στην ευρωπαϊκή ισορροπία ορυκτών πόρων, αλλά πλέον βρίσκεται υπό ρωσική κατοχή.
Δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τους όγκους των διαθέσιμων μετάλλων σπάνιων γαιών προς εξόρυξη.
Σύμφωνα με τον ειδικό Bondarchuk, οι πληροφορίες είναι ταξινομημένες, αλλά τα περισσότερα κοιτάσματα κατατάσσονται ως μεγάλα ή μεσαίου μεγέθους, κάτι που τα καθιστά ενδιαφέροντα για ανάπτυξη.
Ένας πρώην ιδιοκτήτης κοιτάσματος τανταλίου και νιοβίου, που απέκτησε άδεια το 2010 και την έχασε λόγω κυρώσεων, ανέφερε ότι η εξερεύνηση πολλών κοιτασμάτων σπάνιων γαιών στην Ουκρανία έγινε τις τελευταίες δεκαετίες.
Ο ίδιος δήλωσε ότι αγόρασε το κοίτασμα του για 8,5 εκατομμύρια δολάρια, αλλά η έναρξη βιομηχανικής παραγωγής απαιτεί επενδύσεις ύψους 500-600 εκατομμυρίων δολαρίων.
Η Ουκρανία διαθέτει επίσης κοιτάσματα κρίσιμων πρώτων υλών, όπως τιτάνιο, γραφίτη, λίθιο, βηρύλλιο και ουράνιο.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Γεωλογίας, το κοίτασμα βηρυλλίου Perzhanskoye (περιοχή Olevskiy, Zhitomir) έχει διερευνηθεί και προετοιμαστεί για ανάπτυξη. Περιέχει επίσης ζιρκόνιο, νιόβιο, ταντάλιο και φθορίτη κασσίτερου.
Το βηρύλλιο χρησιμοποιείται για τη δημιουργία κραμάτων υψηλής αντοχής, που εφαρμόζονται στην αεροναυπηγική και τη στρατιωτική βιομηχανία.
Τα πολλά υποσχόμενα κοιτάσματα λιθίου περιλαμβάνουν τα Polohovskoye (περιοχή Kirovograd), Stankovatskoye (Dobrovelichkovo, Kirovograd) και Shevchenkovskoye (Ντόνετσκ).
Το τελευταίο περιέχει επίσης ταντάλιο και νιόβιο. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Yegor Perelygin, CEO της UMCC Titanium, τα ουκρανικά κοιτάσματα λιθίου δεν είναι προετοιμασμένα για ανάπτυξη και το κόστος εξόρυξης είναι υψηλό σε σύγκριση με την Αυστραλία, την Αργεντινή, τη Χιλή και την Κίνα.
Επιπλέον, οι παγκόσμιες τιμές λιθίου έχουν μειωθεί, καθιστώντας τις επενδύσεις σε νέα κοιτάσματα λιγότερο ελκυστικές.
Οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται για πρώτες ύλες που είναι σε έλλειψη ή υπό τον έλεγχο της Κίνας.
Η Κίνα έχει επιβάλει ελέγχους εξαγωγών σε βολφράμιο, μολυβδαίνιο, βισμούθιο, ίνδιο και τελλούριο, τα οποία χρησιμοποιούνται στην αμυντική βιομηχανία, την αεροπορία και την ηλεκτρονική.
Στην Ουκρανία, μεταλλεύματα βολφραμίου έχουν εντοπιστεί στο Perzhansky και κοντά στο Zhitomir, ενώ εκτιμάται ότι οι συνολικοί διαθέσιμοι πόροι ανέρχονται σε 105 χιλιάδες τόνους.
Ωστόσο, τα κοιτάσματα βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της διερεύνησης.
Μεταλλεύματα μολυβδαινίου έχουν βρεθεί στην περιοχή Krivoy Rog (Dnepropetrovsk), αλλά η αξιοποίησή τους είναι περιορισμένη λόγω έλλειψης επενδυτικού ενδιαφέροντος.
Στον τομέα των σιδηρομεταλλευμάτων, τα μεγαλύτερα ουκρανικά κοιτάσματα βρίσκονται στο Krivoy Rog και αναπτύσσονται από την εταιρεία Metinvest του Rinat Akhmetov, καθώς και από την Poltava Mining and Processing Plant, που ανήκει στον Konstantin Zhevago.
Η Ουκρανία διαθέτει σημαντικούς ορυκτούς πόρους, αλλά η εξόρυξή τους απαιτεί τεράστιες επενδύσεις.
Οι ΗΠΑ μπορεί να ενδιαφέρονται για συγκεκριμένα στοιχεία, αλλά η εκμετάλλευση των ουκρανικών κοιτασμάτων εξαρτάται από την ανταγωνιστικότητα και τις παγκόσμιες τάσεις στον τομέα των πρώτων υλών.
www.bankingnews.gr
Ο Donald Trump δήλωσε ότι η Ουκρανία συμφώνησε να παραχωρήσει στις Ηνωμένες Πολιτείες δικαιώματα εκμετάλλευσης κοιτασμάτων σπάνιων γαιών αξίας 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων αντί πληρωμής για τη στρατιωτική βοήθεια που η Ουάσιγκτον έχει ήδη παράσχει στο Κίεβο – κάτι ανάλογο με την υποθήκευση του ελληνικού πλούτου από την κυβέρνηση Τσίπρα.
Παράλληλα, ο Trump τόνισε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να αποκτήσουν πρόσβαση στους φυσικούς πόρους της Ουκρανίας, ανεξάρτητα από το αν θα επιτευχθεί ειρηνευτική συμφωνία με τη Ρωσία και το ποια θα είναι η έκβαση του πολέμου.
Το θέμα της παραχώρησης του ελέγχου των ουκρανικών ορυκτών πόρων στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει συζητηθεί έντονα το τελευταίο διάστημα.
Ο ίδιος ο Trump και οι συνεργάτες του έχουν αναφερθεί σε αυτό, ενώ και ο Zelensky έχει επιβεβαιώσει την ύπαρξη ενός τέτοιου σχεδίου, αν και με διαφορετικούς όρους.
Σύμφωνα με τις δηλώσεις του Zelensky, η Ουκρανία δεν προτίθεται να παραχωρήσει πλήρως τα δικαιώματα εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων, αλλά να προσφέρει τη δυνατότητα συνεκμετάλλευσης σε δυτικές εταιρείες.
Δηλαδή, οι αμερικανικές εταιρείες δεν θα είναι ιδιοκτήτριες των κοιτασμάτων, αλλά εταίροι στην εξόρυξή τους.
Επιπλέον, τα σχόλια του Zelensky δείχνουν ότι επιδιώκει να προσφέρει πρόσβαση στους αμερικανικούς επενδυτές με αντάλλαγμα μελλοντικές προμήθειες όπλων, και όχι για βοήθεια που έχει ήδη παρασχεθεί.
Ωστόσο, η πρόσφατη δήλωση του Trump έρχεται σε αντίθεση με αυτή την προσέγγιση:
Ο Αμερικανός πρόεδρος ξεκαθάρισε ότι θέλει να αποκτήσει τα κοιτάσματα ως αντιστάθμισμα για τα χρήματα που έχουν ήδη δαπανηθεί στην Ουκρανία, και όχι στο πλαίσιο μελλοντικών συμφωνιών.
Το ποσό που ανέφερε –500 δισεκατομμύρια δολάρια– είναι εξαιρετικά υψηλό.
Το 2023, το Forbes εκτίμησε την αξία των συνολικών ορυκτών αποθεμάτων της χώρας σε 14,8 τρισεκατομμύρια δολάρια, εκ των οποίων: 62% είναι άνθρακας (μεγάλο μέρος του οποίου βρίσκεται σε ρωσοκρατούμενες περιοχές), 14% είναι σιδηρομετάλλευμα, τα υπόλοιπα αποθέματα αντιστοιχούν σε λιγότερο από 5% το καθένα.
Ενδεικτικά, η αξία των σημαντικότερων πόρων εκτιμάται ως εξής: Πετρέλαιο και φυσικό αέριο: 100 δισ. δολάρια, λίθιο: 38 δισ. δολάρια (33 εκατ. τόνοι), γερμάνιο: 97 δισ. δολάρια (41.000 τόνοι), γραφίτης: 34 δισ. δολάρια (245 εκατ. τόνοι), ουράνιο: 31 δισ. δολάρια (270.000 τόνοι).
Με βάση τα παραπάνω, το ποσό των 500 δισ. δολαρίων που ανέφερε ο Trump αντιστοιχεί σχεδόν σε ολόκληρα τα αποθέματα σπάνιων γαιών και σπάνιων μετάλλων της Ουκρανίας που βρίσκονται σε ελεγχόμενες από το Κίεβο περιοχές.
Ακόμη και αν δεχτούμε τις εκτιμήσεις του Forbes –οι οποίες είναι κατά προσέγγιση– η πραγματική αξία κάθε κοιτάσματος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως το κόστος εξόρυξης και η ποιότητα του μεταλλεύματος.
Συνεπώς, η αποτίμηση των καταθέσεων μπορεί να διαφέρει σημαντικά.
Επιπλέον, οι Αμερικανοί μπορεί να τις αποτιμήσουν σε χαμηλότερη τιμή από τους Ουκρανούς ειδικούς.
Πέραν αυτών, η ανάπτυξη των κοιτασμάτων απαιτεί τεράστιες επενδύσεις.
Αν και ο Τrump επιμένει ότι οι ΗΠΑ πρέπει να αποκτήσουν πρόσβαση ανεξαρτήτως της έκβασης του πολέμου, είναι σαφές ότι μέχρι το τέλος των εχθροπραξιών δεν πρόκειται να γίνουν σημαντικές επενδύσεις, καθώς η κατάσταση παραμένει ρευστή.
Βραχυπρόθεσμα, οι Αμερικανοί μπορούν να αποκομίσουν οφέλη μόνο αν τους παραχωρηθούν κοιτάσματα που ήδη αναπτύσσονται, όπως φυσικό αέριο, πετρέλαιο ή σιδηρομετάλλευμα.
Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, όμως, δεν υπάρχουν εγγυήσεις ασφαλείας, καθώς οι ρωσικές επιθέσεις στοχεύουν ενεργά ουκρανικές ενεργειακές υποδομές.
Ένα ακόμα κρίσιμο ζήτημα είναι η κυριότητα των κοιτασμάτων.
Οι άδειες εκμετάλλευσης ανήκουν σε ιδιωτικές εταιρείες, τόσο για τα ανεπτυγμένα όσο και για τα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα.
Επομένως, τίθεται το ερώτημα: πώς μπορούν αυτά να μεταφερθούν σε αμερικανικές εταιρείες; Ποιος θα πληρώσει για την εξαγορά των δικαιωμάτων;
Στην Ουκρανία, πάντως, έχει ήδη δοκιμαστεί η ανάκληση αδειών μέσω κυρώσεων του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας.
Οι τελευταίες εξελίξεις δείχνουν ότι η ουκρανική κυβέρνηση ενδέχεται να προχωρήσει σε στέρηση δικαιωμάτων εκμετάλλευσης, ώστε να μεταβιβαστούν στη συνέχεια σε «αμερικανούς εταίρους».
Ωστόσο, ο Zelensky έχει δηλώσει ότι δεν προτίθεται να παραχωρήσει τον πλήρη έλεγχο των κοιτασμάτων.
Αντιθέτως, οι μέχρι τώρα κινήσεις δείχνουν ότι η κυβέρνηση επιδιώκει να μεταφέρει τις άδειες σε εταιρείες προσκείμενες στην Bankova, ώστε να τις προωθήσει στη συνέχεια ως επενδυτικές ευκαιρίες για δυτικές επιχειρήσεις.
Αυτό θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα «mega project» αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Ωστόσο, παραμένει αμφίβολο αν ο Trump θα δεχτεί ένα μοντέλο συνεκμετάλλευσης 50/50.
Επιπλέον, υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με τη στάση του απέναντι στην κυβέρνηση Zelensky.
Τέλος, η επιμονή του Trump να λάβει τα κοιτάσματα ως αντάλλαγμα για ήδη παραδοθέντα όπλα ενδέχεται να οδηγήσει σε σοβαρή σύγκρουση μεταξύ Κιέβου και Ουάσιγκτον.
Ο Zelensky, που αρχικά πρότεινε την παραχώρηση δικαιωμάτων για να διασφαλίσει τη συνεχιζόμενη δυτική βοήθεια, μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος με δυσμενέστερους όρους από όσους προσδοκούσε.
Και, όσο ο πόλεμος συνεχίζεται, οι επιλογές του θα είναι περιορισμένες.
Και αυτό χωρίς να αναφέρουμε το γεγονός ότι οι δηλώσεις του Trump περί σχεδίων απόκτησης κοιτασμάτων αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων είναι απίθανο να έχουν θετικό αντίκτυπο στην ουκρανική κοινωνία.
Ένας τόσο κυνικός καπιταλιστικός υπολογισμός —«σας δώσαμε χρήματα, τώρα επιστρέψτε μας την επένδυση μέσω των φυσικών σας πόρων»— υπονομεύει το κυρίαρχο αφήγημα με το οποίο είχε παρουσιαστεί η δυτική υποστήριξη: «Οι δυτικοί εταίροι βοηθούν την Ουκρανία να διατηρήσει την ανεξαρτησία της, τη δημοκρατική της δομή και την ευρωπαϊκή της προοπτική».
Εάν οι διαπραγματεύσεις αρχίσουν να περιστρέφονται γύρω από το πώς μπορεί να διατηρηθεί η υποστήριξη προς την Ουκρανία μέσω της εκμετάλλευσης των ουκρανικών ορυκτών πόρων, τότε το ζήτημα δεν θα αφορά πλέον τις αξίες της δημοκρατίας, αλλά αποκλειστικά το χρήμα και το κέρδος.
Οι Ρώσοι έχουν ήδη αξιοποιήσει αυτό το αφήγημα στον πόλεμο της πληροφορίας, προωθώντας το μήνυμα ότι «οι Ουκρανοί στο μέτωπο δεν πολεμούν πλέον για τις πόλεις και τα εδάφη τους, αλλά για να προστατεύσουν τα αμερικανικά κοιτάσματα• το υπέδαφος έχει ήδη ξεπουληθεί, για τι πολεμάτε, λοιπόν;».
Η στάση του Trump προκαλεί αντιδράσεις ακόμη και στην Ευρώπη.
Ο Γερμανός καγκελάριος Olaf Scholz χαρακτήρισε την προσέγγιση του Trump «εγωιστική και εγωκεντρική».
Τόνισε ότι πρωταρχικός στόχος πρέπει να είναι η οικονομική και κοινωνική ανάκαμψη της Ουκρανίας και πως οι ουκρανικοί πόροι θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση των αναγκών της χώρας μετά τον πόλεμο.
Τα μέταλλα και οι σπάνιες γαίες της Ουκρανίας
Ο Trump αναφέρεται συχνά στο ενδιαφέρον του για τα μέταλλα σπάνιων γαιών στην Ουκρανία, με δηλώσεις που αναπαράγονται ευρέως στα μέσα ενημέρωσης.
Συχνά, όμως, χρησιμοποιεί τη γενικότερη φράση «μέταλλα σπάνιων γαιών και άλλα», χωρίς να διευκρινίζει ποια άλλα ορυκτά περιλαμβάνει.
Ωστόσο, από τα συμφραζόμενα προκύπτει ότι οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται όχι μόνο για τα μέταλλα σπάνιων γαιών, αλλά και για άλλους ορυκτούς πόρους της Ουκρανίας.
«Με τον όρο "μέταλλα σπάνιων γαιών", ο Trump πιθανότατα αναφέρεται στις λεγόμενες κρίσιμες πρώτες ύλες (CRW).
Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει όχι μόνο τα μέταλλα σπάνιων γαιών, αλλά και άλλα υλικά απαραίτητα για τη σύγχρονη βιομηχανία, όπως το λίθιο και το τιτάνιο» εξηγεί ο πρώην επικεφαλής της Ukrspetsexport, Sergey Bondarchuk.
Ας δούμε, λοιπόν, ποια μέταλλα σπάνιων γαιών διαθέτει η Ουκρανία.
Η ομάδα των σπάνιων γαιών περιλαμβάνει 17 στοιχεία: σκάνδιο, ύττριο και τις λανθανίδες (λανθάνιο, δημήτριο, πρασεοδύμιο, νεοδύμιο, προμέθιο, σαμάριο, ευρώπιο, γαδολίνιο, τέρβιο, δυσπρόσιο, χόλμιο, έρβιο, θούλιο, υττέρβιο και λουτέτιο).
Όλα αυτά είναι μέταλλα με παρόμοια χημική δομή και ιδιότητες.
Τα περισσότερα από αυτά τα ονόματα είναι άγνωστα στο ευρύ κοινό, όμως τα στοιχεία αυτά έχουν στρατηγική σημασία για την ανάπτυξη σύγχρονων τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένων των αμυντικών εφαρμογών.
Από τη δεκαετία του 1990, η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός στοιχείων σπάνιων γαιών.
Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, έχει αρχίσει να περιορίζει σταδιακά την πρόσβαση των ΗΠΑ και της ΕΕ σε αυτές τις κρίσιμες πρώτες ύλες.
«Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η ΕΕ παρακολουθούν στενά αυτό το ζήτημα, έχοντας δημιουργήσει ειδικές υπηρεσίες για τη διαχείρισή του.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, μάλιστα, το θέμα επιβλέπεται και από το Υπουργείο Άμυνας.
Υπάρχει σημαντικό έλλειμμα μετάλλων σπάνιων γαιών στη Δύση, γι’ αυτό το ενδιαφέρον του Trump για τα ουκρανικά κοιτάσματα είναι απολύτως κατανοητό», αναφέρει ο Bondarchuk.
Τα κοιτάσματα
Στη δεκαετία του 1990, πολλά υποσχόμενα κοιτάσματα σπάνιων μετάλλων, συμπεριλαμβανομένων των μετάλλων σπάνιων γαιών, εξερευνήθηκαν στην Ουκρανία, ιδιαίτερα κοιτάσματα βηρυλλίου, ζιρκονίου, τανταλίου, νιοβίου και μεταλλευμάτων που περιέχουν σκάνδιο, βανάδιο και γάλλιο.
Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται το Perzhanskoye (περιοχή Zhitomir), το Zheltorechenskoye (σκάνδιο-βανάδιο, κοντά στο Krivoy Rog) και το Novopoltavskoye (σπάνια γη απατίτη, κοντά στο χωριό Chernigovka στην περιοχή Zaporizhzhya).
Το κοίτασμα Novopoltavskoye (Chernigovskoye) θεωρείται πλούσιο σε νιόβιο και χαρακτηρίζεται ως γιγαντιαίο.
Η ταξινόμηση των αποθεμάτων βασίζεται στον υπολογισμό του συντελεστή των προβλεπόμενων πόρων σε σχέση με τη μέση περιεκτικότητα του στοιχείου στον φλοιό της γης (clarke).
Τα κοιτάσματα Oktyabrskoye (κοντά στο χωριό Kulishevo στην περιοχή Dnepropetrovsk) και Yastrubetskoye κατατάσσονται ως μεσαίου μεγέθους κοιτάσματα νιοβίου.
Τα ίδια κοιτάσματα Oktyabrskoye και Chernigovskoye θεωρούνται μεγάλα όσον αφορά την περιεκτικότητα σε ταντάλιο, ένα ιδιαίτερα πολύτιμο μέταλλο για τις νέες τεχνολογίες στην ιατρική και την οδοντιατρική, καθώς δεν απορρίπτεται από τον ανθρώπινο οργανισμό.
Η Ουκρανία διαθέτει επίσης βιομηχανικά αποθέματα σκανδίου, που χρησιμοποιείται σε κράματα για εξαρτήματα αεροδιαστημικής, στην περιοχή Zhovti Vody της Dnipropetrovsk.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Γεωλογίας, το κοίτασμα ουρανίου-βαναδίου-σκανδίου Zheltorechenskoye, καθώς και τα κοιτάσματα νιοβίου-σπανίων γαιών-απατίτη (Novopoltavskoye) και ζιρκονίου-νιοβίου (Mazurovskoye, στην περιοχή Volnovakha, που βρίσκεται υπό κατοχή) έχουν διερευνηθεί και προετοιμαστεί για ανάπτυξη.
Ωστόσο, η εξόρυξη σε αυτά τα κοιτάσματα δεν έχει ακόμη ξεκινήσει μαζικά.
Στην περιοχή του Ντόνετσκ, το κοίτασμα του Azov, το οποίο περιέχει μεταλλεύματα σπάνιων γαιών, φθορίτη και ζιρκόνιο, βρισκόταν υπό εξερεύνηση πριν από τον πόλεμο.
Σύμφωνα με αναλυτές του Ινστιτούτου Γεωλογίας, το συγκεκριμένο κοίτασμα θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο στην ευρωπαϊκή ισορροπία ορυκτών πόρων, αλλά πλέον βρίσκεται υπό ρωσική κατοχή.
Δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τους όγκους των διαθέσιμων μετάλλων σπάνιων γαιών προς εξόρυξη.
Σύμφωνα με τον ειδικό Bondarchuk, οι πληροφορίες είναι ταξινομημένες, αλλά τα περισσότερα κοιτάσματα κατατάσσονται ως μεγάλα ή μεσαίου μεγέθους, κάτι που τα καθιστά ενδιαφέροντα για ανάπτυξη.
Ένας πρώην ιδιοκτήτης κοιτάσματος τανταλίου και νιοβίου, που απέκτησε άδεια το 2010 και την έχασε λόγω κυρώσεων, ανέφερε ότι η εξερεύνηση πολλών κοιτασμάτων σπάνιων γαιών στην Ουκρανία έγινε τις τελευταίες δεκαετίες.
Ο ίδιος δήλωσε ότι αγόρασε το κοίτασμα του για 8,5 εκατομμύρια δολάρια, αλλά η έναρξη βιομηχανικής παραγωγής απαιτεί επενδύσεις ύψους 500-600 εκατομμυρίων δολαρίων.
Η Ουκρανία διαθέτει επίσης κοιτάσματα κρίσιμων πρώτων υλών, όπως τιτάνιο, γραφίτη, λίθιο, βηρύλλιο και ουράνιο.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Γεωλογίας, το κοίτασμα βηρυλλίου Perzhanskoye (περιοχή Olevskiy, Zhitomir) έχει διερευνηθεί και προετοιμαστεί για ανάπτυξη. Περιέχει επίσης ζιρκόνιο, νιόβιο, ταντάλιο και φθορίτη κασσίτερου.
Το βηρύλλιο χρησιμοποιείται για τη δημιουργία κραμάτων υψηλής αντοχής, που εφαρμόζονται στην αεροναυπηγική και τη στρατιωτική βιομηχανία.
Τα πολλά υποσχόμενα κοιτάσματα λιθίου περιλαμβάνουν τα Polohovskoye (περιοχή Kirovograd), Stankovatskoye (Dobrovelichkovo, Kirovograd) και Shevchenkovskoye (Ντόνετσκ).
Το τελευταίο περιέχει επίσης ταντάλιο και νιόβιο. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Yegor Perelygin, CEO της UMCC Titanium, τα ουκρανικά κοιτάσματα λιθίου δεν είναι προετοιμασμένα για ανάπτυξη και το κόστος εξόρυξης είναι υψηλό σε σύγκριση με την Αυστραλία, την Αργεντινή, τη Χιλή και την Κίνα.
Επιπλέον, οι παγκόσμιες τιμές λιθίου έχουν μειωθεί, καθιστώντας τις επενδύσεις σε νέα κοιτάσματα λιγότερο ελκυστικές.
Οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται για πρώτες ύλες που είναι σε έλλειψη ή υπό τον έλεγχο της Κίνας.
Η Κίνα έχει επιβάλει ελέγχους εξαγωγών σε βολφράμιο, μολυβδαίνιο, βισμούθιο, ίνδιο και τελλούριο, τα οποία χρησιμοποιούνται στην αμυντική βιομηχανία, την αεροπορία και την ηλεκτρονική.
Στην Ουκρανία, μεταλλεύματα βολφραμίου έχουν εντοπιστεί στο Perzhansky και κοντά στο Zhitomir, ενώ εκτιμάται ότι οι συνολικοί διαθέσιμοι πόροι ανέρχονται σε 105 χιλιάδες τόνους.
Ωστόσο, τα κοιτάσματα βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της διερεύνησης.
Μεταλλεύματα μολυβδαινίου έχουν βρεθεί στην περιοχή Krivoy Rog (Dnepropetrovsk), αλλά η αξιοποίησή τους είναι περιορισμένη λόγω έλλειψης επενδυτικού ενδιαφέροντος.
Στον τομέα των σιδηρομεταλλευμάτων, τα μεγαλύτερα ουκρανικά κοιτάσματα βρίσκονται στο Krivoy Rog και αναπτύσσονται από την εταιρεία Metinvest του Rinat Akhmetov, καθώς και από την Poltava Mining and Processing Plant, που ανήκει στον Konstantin Zhevago.
Η Ουκρανία διαθέτει σημαντικούς ορυκτούς πόρους, αλλά η εξόρυξή τους απαιτεί τεράστιες επενδύσεις.
Οι ΗΠΑ μπορεί να ενδιαφέρονται για συγκεκριμένα στοιχεία, αλλά η εκμετάλλευση των ουκρανικών κοιτασμάτων εξαρτάται από την ανταγωνιστικότητα και τις παγκόσμιες τάσεις στον τομέα των πρώτων υλών.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών