γράφει : Νίκος Θεοδωρόπουλος
Δεκαπέντε τεχνικές προτάσεις κατέθεσε η διαΝΕΟσις για τη βελτίωση και την αποτελεσματική υλοποίηση των δημόσιων συμβάσεων
Δεκαπέντε τεχνικές προτάσεις κατέθεσε η διαΝΕΟσις για τη βελτίωση και την αποτελεσματική υλοποίηση των δημόσιων συμβάσεων που παρότι πρόκειται για Οδηγίες ενσωμάτωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης το ελληνικό στοιχείο παρεισέφρησε στην εναρμόνιση τους με την ελληνική νομοθεσία που στο στάδιο της εφαρμογής τους αναδείχθηκε η γραφειοκρατία που ζει και βασιλεύει.
Ακόμη οι κρατικοί υπάλληλοι μπερδεύουν την κατάσταση σε βαθμό που η υλοποίησή τους να καθίσταται αδύνατη λόγω έλλειψης τεχνογνωσίας.
Η έρευνα της διαΝΕΟσις αποκαλύπτει την πορεία υλοποίησης των συμβάσεων δίνοντας δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Ο θρυλικός διαγωνισμός για την προμήθεια ασθενοφόρων του ΕΚΑΒ ξεκίνησε το 2007 και δέκα χρόνια αργότερα δεν είχε ολοκληρωθεί, ενώ το κράτος είχε δεσμευμένο κονδύλι.
Τελικά τα ασθενοφόρα τα έκανε δωρεά το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, μαζί με την πλήρη συντήρησή τους για 8 χρόνια.
Χρειάστηκαν σχεδόν 11 μήνες για να μπορέσει το κράτος να ολοκληρώσει τις απαραίτητες διαδικασίες για να παραλάβει τα 143 οχήματα.
Ο πολύπαθος Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης: Η κατασκευή του έργου έχει ξεκινήσει από το 1960.
Το σχέδιο για τη μετατροπή αυτού του σήμερα επικίνδυνου και ακατάλληλου δρόμου σε κλειστό αυτοκινητόδρομο απέκτησε διαχειριστική αρχή με προεδρικό διάταγμα το έτος 2000. Από τα 310 χιλιόμετρα του δρόμου μόνο τα 51 έχουν αναβαθμιστεί.
Το ελληνικό στοιχείο όμως « νοθεύει» στην πράξη τις Κοινοτικές Οδηγίες.
Από τη δημοσίευση του ν.4412 στις 8 Αυγούστου του 2016 μέχρι τις 30 Μαΐου του 2020 ο νόμος είχε υποστεί 401 τροποποιήσεις -περίπου δύο κάθε εβδομάδα- οι οποίες κυμαίνονταν από απλές γλωσσικές διορθώσεις μέχρι σημαντικές παρεμβάσεις, όπως ένας ολόκληρος άλλος νόμος, ο ν.4605 του 2019, που έφερε μεταβολές σε σχεδόν 80 διατάξεις του αρχικού νόμου.
Τα προβλήματα που εντοπίζονται στην εφαρμογή του νόμου στην Ελλάδα
Σύμφωνα με τους μελετητές της έρευνας η διαδικασία σύναψης των συμβάσεων αποτελείται από τα εξής στάδια:
Της προετοιμασίας και του σχεδιασμού της σύμβασης, της δημοσίευσης και της σχετικής προκήρυξης του διαγωνισμού, της υποβολής προσφορών και της επιλογής των διαγωνιζομένων, της αξιολόγησης των προσφορών, της ανάθεσης, της εκτέλεσης και της παραλαβής έργων ή μελετών.
Στην πράξη, στην Ελλάδα εμφανίζονται προβλήματα σε όλα τα στάδια.
Για παράδειγμα, όπως τόνισαν στους ερευνητές μας, δικαστές και εκπρόσωποι άλλων φορέων, το στάδιο του σχεδιασμού μιας σύμβασης συχνά πάσχει επειδή οι εργαζόμενοι στις αναθέτουσες αρχές δεν έχουν την τεχνική επάρκεια για να σχεδιάσουν το έργο σωστά.
Εμφανίζονται διαγωνισμοί με ανεπαρκείς μελέτες που δεν προσδιορίζουν το αντικείμενο του έργου με σαφήνεια, για παράδειγμα.
Η έλλειψη τεχνογνωσίας σε διάφορα επίπεδα της διοίκησης έχει κι άλλες συνέπειες.
Ο ν.4412/2016 εισήγαγε κάποια νέα εργαλεία, όπως για παράδειγμα νέες μορφές ανάθεσης, πέραν των γνωστών διαγωνισμών και απευθείας αναθέσεων (Πχ. συμφωνίες-πλαίσιο, συμπράξεις καινοτομίας κλπ.).
Ο λόγος που τα στελέχη πολλών φορέων δεν τις προτιμούν είναι η συνήθεια: επειδή είναι εργαλεία καινούργια, διαφορετικά από αυτά που έχουν συνηθίσει.
Προβλήματα υπάρχουν και αλλού.
Στο στάδιο της τιμολόγησης, για παράδειγμα, ή στις προϋποθέσεις συμμετοχής στους διαγωνισμούς (που δεν πρέπει να είναι "φωτογραφικές", αλλά δεν πρέπει να είναι και υπερβολικά χαλαρές) ή στο στάδιο της αξιολόγησης του έργου.
Τα ηλεκτρονικά μητρώα που χρησιμοποιούνται για τους διαγωνισμούς είναι δύσχρηστα και δεν επικοινωνούν ούτε μεταξύ τους, ούτε με τη Διαύγεια. Προκύπτουν καθυστερήσεις και ολιγωρίες από τα μέλη των επιτροπών αξιολόγησης (που δεν αμείβονται γι’ αυτή τη δουλειά -αλλά συχνά δεν έχουν και την απαραίτητη τεχνογνωσία ή εξειδίκευση).
Η τετραμελής ομάδα ειδικών, αποτελούμενης από τους Δημήτρη Α. Σωτηρόπουλο, Σπύρο Βλαχόπουλο, Λεωνίδα Φιλόπουλο και, Γιώργο Θ. Ζώη, καταλήγουν σε μια σειρά από προτάσεις για τις αλλαγές που κρίνονται απαραίτητες.
Οι ερευνητές της διαΝΕΟσις κατέληξαν σε μια σειρά από 15 τεχνικές προτάσεις που εξυπηρετούν πέντε κεντρικούς στόχους. Επιπλέον, προτείνουν και συγκεκριμένες νομοτεχνικές παρεμβάσεις σε συγκεκριμένα άρθρα του νόμου.
Ενίσχυση της διαφάνειας:
Σύνταξη και ενεργοποίηση Μητρώου Προμηθευτών, πιστοποίηση και ένταξή τους στο Μητρώο.
Καθορισμός κατώτατου κατωφλιού έκπτωσης ή καθορισμός ενός εύρους τιμών που θα προσφέρουν οι μειοδότες.
Καθορισμός κανόνων ως προς το πώς οι αναθέτουσες αρχές επιλέγουν ορισμένα έργα για δημοπράτηση αντί για άλλα, στο πλαίσιο των γενικών προτεραιοτήτων που τους έχουν τεθεί.
Εξοικονόμηση χρηματικών πόρων:
Κατάρτιση εγκεκριμένων και οριστικών Μελετών από τις αναθέτουσες αρχές, ώστε να τεκμηριώνονται οι προϋπολογισμοί των έργων – Προτεινόμενες διαγωνιστικές διαδικασίες ανά κατηγορίες αγαθών ή υπηρεσιών.
Επιτάχυνση των διαδικασιών:
Eισαγωγή νομοθετικής ρύθμισης για την αύξηση της ταχύτητας των διαδικασιών.
Ίδρυση ανεξάρτητου φορέα για την επίλυση διαφορών κατά τη διάρκεια του σταδίου της εκτέλεσης των συμβάσεων, κατά το πρότυπο της ΑΕΠΠ (που είναι αρμόδια για το προκαταρκτικό στάδιο).
Απλούστευση των διαδικασιών:
Σύναψη και τήρηση Συμβάσεων-Πλαίσιο από τις αναθέτουσες αρχές.
Επέκταση της ψηφιακής υπογραφής και της ηλεκτρονικής διεκπεραίωσης των πληρωμών.
Αποτελεσματικότητα:
Επείγουσες ενέργειες, τεχνικά και νομοθετικά, ώστε να υποστηριχθούν η διασύνδεση και διαλειτουργικότητα μεταξύ των πληροφοριακών συστημάτων και βάσεων δεδομένων που χρησιμοποιούνται ή θα έπρεπε να χρησιμοποιούνται στα επιμέρους στάδια των δημοσίων συμβάσεων.
Τυποποίηση τεχνικών προδιαγραφών και διαδικασιών.
Ευρύτερη χρήση του κριτηρίου ανάθεσης ποιότητας - τιμής, προκειμένου για την επιλογή αναδόχου.
Καθιέρωση ενός Εθνικού Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμών για τα έργα.
Σκοπός του θα ήταν ο καθορισμός Προτύπων Τευχών και βέλτιστων πρακτικών για όλα τα έργα στη χώρα με αντικειμενικό τρόπο (π.χ., με την καθιέρωση πολλαπλών κριτηρίων, κατά τη διαδικασία αναθέσεων, που δεν θα περιορίζονται μόνο ή αποκλειστικά στο κριτήριο της χαμηλότερης τιμής).
Ενεργοποίηση τεχνικών κλιμακίων και προσλήψεις διοικητικών υπαλλήλων και εμπειρογνωμόνων προς υποβοήθηση του έργου της ΑΕΠΠ και υποχρέωση της τελευταίας να αναζητεί τεχνική εμπειρογνωμοσύνη σε εξειδικευμένα θέματα που άπτονται των προσφυγών που εξετάζει.
Περιορισμός των περιπτώσεων αποκλεισμού διαγωνιζομένων για τυπικούς λόγους.
Θέσπιση ρυθμίσεων για τη συντήρηση και συνέχεια του δημόσιου έργου που ήδη έχει αναληφθεί ή παραδοθεί.
Νίκος Θεοδωρόπουλος
ntheo@bankingnews.gr
www.bankingnews.gr
Ακόμη οι κρατικοί υπάλληλοι μπερδεύουν την κατάσταση σε βαθμό που η υλοποίησή τους να καθίσταται αδύνατη λόγω έλλειψης τεχνογνωσίας.
Η έρευνα της διαΝΕΟσις αποκαλύπτει την πορεία υλοποίησης των συμβάσεων δίνοντας δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Ο θρυλικός διαγωνισμός για την προμήθεια ασθενοφόρων του ΕΚΑΒ ξεκίνησε το 2007 και δέκα χρόνια αργότερα δεν είχε ολοκληρωθεί, ενώ το κράτος είχε δεσμευμένο κονδύλι.
Τελικά τα ασθενοφόρα τα έκανε δωρεά το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, μαζί με την πλήρη συντήρησή τους για 8 χρόνια.
Χρειάστηκαν σχεδόν 11 μήνες για να μπορέσει το κράτος να ολοκληρώσει τις απαραίτητες διαδικασίες για να παραλάβει τα 143 οχήματα.
Ο πολύπαθος Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης: Η κατασκευή του έργου έχει ξεκινήσει από το 1960.
Το σχέδιο για τη μετατροπή αυτού του σήμερα επικίνδυνου και ακατάλληλου δρόμου σε κλειστό αυτοκινητόδρομο απέκτησε διαχειριστική αρχή με προεδρικό διάταγμα το έτος 2000. Από τα 310 χιλιόμετρα του δρόμου μόνο τα 51 έχουν αναβαθμιστεί.
Το ελληνικό στοιχείο όμως « νοθεύει» στην πράξη τις Κοινοτικές Οδηγίες.
Από τη δημοσίευση του ν.4412 στις 8 Αυγούστου του 2016 μέχρι τις 30 Μαΐου του 2020 ο νόμος είχε υποστεί 401 τροποποιήσεις -περίπου δύο κάθε εβδομάδα- οι οποίες κυμαίνονταν από απλές γλωσσικές διορθώσεις μέχρι σημαντικές παρεμβάσεις, όπως ένας ολόκληρος άλλος νόμος, ο ν.4605 του 2019, που έφερε μεταβολές σε σχεδόν 80 διατάξεις του αρχικού νόμου.
Τα προβλήματα που εντοπίζονται στην εφαρμογή του νόμου στην Ελλάδα
Σύμφωνα με τους μελετητές της έρευνας η διαδικασία σύναψης των συμβάσεων αποτελείται από τα εξής στάδια:
Της προετοιμασίας και του σχεδιασμού της σύμβασης, της δημοσίευσης και της σχετικής προκήρυξης του διαγωνισμού, της υποβολής προσφορών και της επιλογής των διαγωνιζομένων, της αξιολόγησης των προσφορών, της ανάθεσης, της εκτέλεσης και της παραλαβής έργων ή μελετών.
Στην πράξη, στην Ελλάδα εμφανίζονται προβλήματα σε όλα τα στάδια.
Για παράδειγμα, όπως τόνισαν στους ερευνητές μας, δικαστές και εκπρόσωποι άλλων φορέων, το στάδιο του σχεδιασμού μιας σύμβασης συχνά πάσχει επειδή οι εργαζόμενοι στις αναθέτουσες αρχές δεν έχουν την τεχνική επάρκεια για να σχεδιάσουν το έργο σωστά.
Εμφανίζονται διαγωνισμοί με ανεπαρκείς μελέτες που δεν προσδιορίζουν το αντικείμενο του έργου με σαφήνεια, για παράδειγμα.
Η έλλειψη τεχνογνωσίας σε διάφορα επίπεδα της διοίκησης έχει κι άλλες συνέπειες.
Ο ν.4412/2016 εισήγαγε κάποια νέα εργαλεία, όπως για παράδειγμα νέες μορφές ανάθεσης, πέραν των γνωστών διαγωνισμών και απευθείας αναθέσεων (Πχ. συμφωνίες-πλαίσιο, συμπράξεις καινοτομίας κλπ.).
Ο λόγος που τα στελέχη πολλών φορέων δεν τις προτιμούν είναι η συνήθεια: επειδή είναι εργαλεία καινούργια, διαφορετικά από αυτά που έχουν συνηθίσει.
Προβλήματα υπάρχουν και αλλού.
Στο στάδιο της τιμολόγησης, για παράδειγμα, ή στις προϋποθέσεις συμμετοχής στους διαγωνισμούς (που δεν πρέπει να είναι "φωτογραφικές", αλλά δεν πρέπει να είναι και υπερβολικά χαλαρές) ή στο στάδιο της αξιολόγησης του έργου.
Τα ηλεκτρονικά μητρώα που χρησιμοποιούνται για τους διαγωνισμούς είναι δύσχρηστα και δεν επικοινωνούν ούτε μεταξύ τους, ούτε με τη Διαύγεια. Προκύπτουν καθυστερήσεις και ολιγωρίες από τα μέλη των επιτροπών αξιολόγησης (που δεν αμείβονται γι’ αυτή τη δουλειά -αλλά συχνά δεν έχουν και την απαραίτητη τεχνογνωσία ή εξειδίκευση).
Η τετραμελής ομάδα ειδικών, αποτελούμενης από τους Δημήτρη Α. Σωτηρόπουλο, Σπύρο Βλαχόπουλο, Λεωνίδα Φιλόπουλο και, Γιώργο Θ. Ζώη, καταλήγουν σε μια σειρά από προτάσεις για τις αλλαγές που κρίνονται απαραίτητες.
Οι ερευνητές της διαΝΕΟσις κατέληξαν σε μια σειρά από 15 τεχνικές προτάσεις που εξυπηρετούν πέντε κεντρικούς στόχους. Επιπλέον, προτείνουν και συγκεκριμένες νομοτεχνικές παρεμβάσεις σε συγκεκριμένα άρθρα του νόμου.
Ενίσχυση της διαφάνειας:
Σύνταξη και ενεργοποίηση Μητρώου Προμηθευτών, πιστοποίηση και ένταξή τους στο Μητρώο.
Καθορισμός κατώτατου κατωφλιού έκπτωσης ή καθορισμός ενός εύρους τιμών που θα προσφέρουν οι μειοδότες.
Καθορισμός κανόνων ως προς το πώς οι αναθέτουσες αρχές επιλέγουν ορισμένα έργα για δημοπράτηση αντί για άλλα, στο πλαίσιο των γενικών προτεραιοτήτων που τους έχουν τεθεί.
Εξοικονόμηση χρηματικών πόρων:
Κατάρτιση εγκεκριμένων και οριστικών Μελετών από τις αναθέτουσες αρχές, ώστε να τεκμηριώνονται οι προϋπολογισμοί των έργων – Προτεινόμενες διαγωνιστικές διαδικασίες ανά κατηγορίες αγαθών ή υπηρεσιών.
Επιτάχυνση των διαδικασιών:
Eισαγωγή νομοθετικής ρύθμισης για την αύξηση της ταχύτητας των διαδικασιών.
Ίδρυση ανεξάρτητου φορέα για την επίλυση διαφορών κατά τη διάρκεια του σταδίου της εκτέλεσης των συμβάσεων, κατά το πρότυπο της ΑΕΠΠ (που είναι αρμόδια για το προκαταρκτικό στάδιο).
Απλούστευση των διαδικασιών:
Σύναψη και τήρηση Συμβάσεων-Πλαίσιο από τις αναθέτουσες αρχές.
Επέκταση της ψηφιακής υπογραφής και της ηλεκτρονικής διεκπεραίωσης των πληρωμών.
Αποτελεσματικότητα:
Επείγουσες ενέργειες, τεχνικά και νομοθετικά, ώστε να υποστηριχθούν η διασύνδεση και διαλειτουργικότητα μεταξύ των πληροφοριακών συστημάτων και βάσεων δεδομένων που χρησιμοποιούνται ή θα έπρεπε να χρησιμοποιούνται στα επιμέρους στάδια των δημοσίων συμβάσεων.
Τυποποίηση τεχνικών προδιαγραφών και διαδικασιών.
Ευρύτερη χρήση του κριτηρίου ανάθεσης ποιότητας - τιμής, προκειμένου για την επιλογή αναδόχου.
Καθιέρωση ενός Εθνικού Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμών για τα έργα.
Σκοπός του θα ήταν ο καθορισμός Προτύπων Τευχών και βέλτιστων πρακτικών για όλα τα έργα στη χώρα με αντικειμενικό τρόπο (π.χ., με την καθιέρωση πολλαπλών κριτηρίων, κατά τη διαδικασία αναθέσεων, που δεν θα περιορίζονται μόνο ή αποκλειστικά στο κριτήριο της χαμηλότερης τιμής).
Ενεργοποίηση τεχνικών κλιμακίων και προσλήψεις διοικητικών υπαλλήλων και εμπειρογνωμόνων προς υποβοήθηση του έργου της ΑΕΠΠ και υποχρέωση της τελευταίας να αναζητεί τεχνική εμπειρογνωμοσύνη σε εξειδικευμένα θέματα που άπτονται των προσφυγών που εξετάζει.
Περιορισμός των περιπτώσεων αποκλεισμού διαγωνιζομένων για τυπικούς λόγους.
Θέσπιση ρυθμίσεων για τη συντήρηση και συνέχεια του δημόσιου έργου που ήδη έχει αναληφθεί ή παραδοθεί.
Νίκος Θεοδωρόπουλος
ntheo@bankingnews.gr
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών