Οι 5+1 προκλήσεις για τον νέο Υπουργό Οικονομικών Κυριάκο Πιερρακάκη με φόντο φοροελαφρύνσεις και «ρήτρα διαφυγής»

Έξι μεγάλα στοιχήματα, με μεγαλύτερο τις φορο-ελαφρύνσεις για την μεσαία τάξη, οι οποίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τον «ταμειακό χώρο» που θα δημιουργήσει η «ρήτρα διαφυγής» για τις αμυντικές δαπάνες, έχει μπροστά του ο νέος υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών (ΥΠΟΙΚ, ΥΠΕΘΟ) Κυριάκος Πιερρακάκης, παίρνοντας την σκυτάλη από τον Κωστή Χατζηδάκη.
Ο νέος επικεφαλής του οικονομικού επιτελείου αναλαμβάνει το «τιμόνι» σε μία κρίσιμη συγκυρία, όπου η δημοσιονομική σταθερότητα, οι διεθνείς αναταράξεις- με τον εμπορικό πόλεμο των ΗΠΑ και τις γεωπολιτικές εντάσεις - και η ανάγκη για μεγαλύτερη ανάπτυξη σηματοδοτούν μια νέα προσέγγιση στη διαχείριση της οικονομίας.
Κομβικό ρόλο σε αυτό θα διαδραματίσουν οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, καθώς η Ελλάδα έχει μόλις 18 μήνες μέχρι τον Δεκέμβριο του 2026 για να εκπληρώσει τα υπόλοιπα 131 επενδυτικά ορόσημα από τα 371 συνολικά.

Οι βασικές προκλήσεις που θα καθορίσουν τη θητεία του νέου υπουργού είναι:

1. ΡΗΤΡΑ ΔΙΑΦΥΓΗΣ:
Στη «ρήτρα διαφυγής» για τα εξοπλιστικά ρίχνει το βάρος η κυβέρνηση, καθώς το θεωρεί «κλειδί» για τις νέες φοροελαφρύνσεις και τις εισοδηματικές ενισχύσεις που θα ανακοινωθούν τον Σεπτέμβριο από το βήμα της ΔΕΘ.
Οι διαπραγματεύσεις το επόμενο διάστημα θεωρούνται κρίσιμες, με τη στρατηγική της ελληνικής πλευράς να επικεντρώνεται στη διασφάλιση της ίσης μεταχείρισης μεταξύ των 27 κρατών-μελών της ΕΕ.

Πηγές του υπουργείου Οικονομικών τόνιζαν χαρακτηριστικά ότι στόχος είναι να απελευθερωθούν πόροι και για χώρες όπως η Ελλάδα, η οποία δαπανά για εξοπλισμό σχεδόν το 3% του ΑΕΠ της που αποτελεί ένα από τα υψηλότερα ποσοστά μεταξύ των κρατών μελών του ΝΑΤΟ.
Παράλληλα, σημείωναν ότι το όριο για τον προσδιορισμό των πρόσθετων δαπανών που δεν θα προσμετρώνται στο έλλειμα του προϋπολογισμού και στην οροφή για την αύξηση των πρωτογενών δαπανών – η οποία για το 2026 έχει τοποθετηθεί στο 3,6% - θα πρέπει να καθορίζεται με βάση το μέσο ευρωπαϊκό όρο των αμυντικών δαπανών.
Με βάση τις ίδιες πηγές πιθανότατα η αύξηση των πρόσθετων αμυντικών δαπανών θα υπολογιστεί με αφετηρία το 2021, δηλαδή πριν από την έναρξη του πολέμου της Ρωσίας με την Ουκρανία.

Η ρήτρα διαφυγής θα έχει τετραετή διάρκεια και δεν θα είναι οριζόντια καθώς κάθε χώρα θα θέτει τα όρια με βάση τις δεσμεύσεις του κρατικού προϋπολογισμού.
Με τα σημερινά δεδομένα εκτιμάται ότι η Ελλάδα θα έχει περιθώριο να αυξάνει τις δαπάνες για την άμυνα σε ποσοστό 0,5%-1% ετησίως χωρίς αυτό να σημαίνει αυτόματα ανάλογο δημοσιονομικό χώρο.
Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τις προβλέψεις του προϋπολογισμού οι δαπάνες για τα εξοπλιστικά προγράμματα θα αυξηθούν κατά περίπου 900 εκατ. ευρώ το 2025, κατά 500 εκατ. ευρώ το 2026 και κατά 150 εκ. ευρώ το 2027 με το συνολικό κονδύλι να κινείται στη περιοχή των 2 δισ. ευρώ.

2. ΑΝΑΠΤΥΞΗ – ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ:
Στις επενδύσεις θα κριθεί το στοίχημα της ανάπτυξης 2,3% το 2025, καθώς φέτος η κορύφωση των προγραμμάτων του Ταμείου Ανάκαμψης σε συνδυασμό με το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, θα φέρουν στην Ελλάδα πόρους άνω των 14 δισ. ευρώ.
Ωστόσο οι προβλέψεις για την ταχύτητα της οικονομίας περιβάλλονται από κινδύνους που συνδέονται με τις γεωπολιτικές κρίσεις στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή αλλά και με τον εμπορικό πόλεμο, οι οποίοι ενδέχεται να επιβαρύνουν το οικονομικό κλίμα παγκοσμίως και να φρενάρουν την αναπτυξιακή δυναμική της χώρας.

3. ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΣ «ΚΟΡΣΕΣ»:
Το οικονομικό επιτελείο θα πορευθεί το 2025, αλλά και τα επόμενα χρόνια, με «πλοηγό» τους νέους περιοριστικούς κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας, οι οποίοι προβλέπουν υψηλότερα πρωτογενή πλεονεκτήματα 2,4% του ΑΕΠ και περιορισμένη ευελιξία στις κρατικές δαπάνες, καθώς τίθεται ανώτατο όριο αύξησης 3,7%.
Αυτή η στρατηγική στοχεύει στην ενίσχυση της δημοσιονομικής σταθερότητας, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα τη συνεχιζόμενη μείωση του δημόσιου χρέους και τη διατήρηση της εμπιστοσύνης στις διεθνείς αγορές.

4. ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ:
Το 2025 θα τρέξει η επόμενη φάση του σχεδίου για την ταχύτερη μείωση του δημοσίου χρέους, με στόχο να πέσει στο 147,5% της ΑΕΠ από 153,7% φέτος.
Στον προγραμματισμό του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και του Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους (ΟΔΔΗΧ), περιλαμβάνονται νέες πρόωρες αποπληρωμές δόσεων δανείων ύψους 5 δις. ευρώ από το πρώτο μνημόνιο, που κανονικά ωριμάζουν μετά το 2030.
Αυτή η κίνηση έχει διπλό όφελος: πρώτον, θα μειωθούν περαιτέρω οι τόκοι που καταβάλλει κάθε χρόνο ο προϋπολογισμός, καθώς η συγκεκριμένη δαπάνη ανέρχεται σήμερα στο 3% της ΑΕΠ.
Δεύτερον, η πρόωρη αποπληρωμή ενισχύει το σήμα της εξυγίανσης των δημοσίων οικονομικών και βελτιώσει τη θέση της χώρας στις διεθνείς αγορές, οδηγώντας την πιο βαθιά στην επενδυτική βαθμίδα.

5. ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗ:
Η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής είναι ένα από τα κορυφαία στοιχήματα της κυβέρνησης για το 2025, με στόχο την άντληση πρόσθετων εσόδων ύψους 1,8 δισ. ευρώ από τον περιορισμό του «μαύρου» χρήματος που θα ανοίξουν τον δρόμο για νέες φορολογικές ελαφρύνσεις και κοινωνικές παροχές.
Στην «πρώτη γραμμή» αυτής της προσπάθειας θα βρεθούν η διεύρυνση του ηλεκτρονικού «οπλοστασίου» της ΑΑΔΕ, η πλήρη εφαρμογή της πλατφόρμας «myDATA» και των ηλεκτρονικών τιμολογίων για ελεύθερους επαγγελματίες και επιχειρήσεις, η εισαγωγή του ψηφιακού δελτίου αποστολής και του ψηφιακού πελατολογίου, καθώς και η ενίσχυση της χρήσης ηλεκτρονικών συναλλαγών μέσω IRIS, με αύξηση του ορίου στα 1.000 ευρώ.
Επιπλέον, οι νέες μονάδες «ράμπο» της ΑΑΔΕ θα διαδραματίσουν ενισχυμένο ρόλο στον εντοπισμό περιπτώσεων φοροδιαφυγής, αξιοποιώντας σύγχρονα ψηφιακά εργαλεία και δεδομένα για την ανίχνευση ύποπτων συναλλαγών και αδήλωτων εισοδημάτων. Μέσω στοχευμένων ελέγχων και διασταυρώσεων, οι μονάδες αυτές θα συμβάλουν ουσιαστικά στη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας των ελέγχων και στη διασφάλιση της φορολογικής συμμόρφωσης.

6. ΦΟΡΟ - ΕΛΑΦΡΥΝΣΕΙΣ:
Η κυβέρνηση ποντάρει στο «ταμειακό μαξιλάρι» που θα δημιουργηθεί από τον περιορισμό της φοροδιαφυγής, για να προχωρήσει σε νέες μόνιμες φοροελαφρύνσεις, όπως η μείωση της φορολογίας για τα μεσαία εισοδήματα, το μεσοσταθμικό κούρεμα κατά 30% στα τεκμήρια διαβίωσης, στην κατάργησή του τέλους επιτηδεύματος για τις επιχειρήσεις, καθώς και σε περαιτέρω μειώσεις στις ασφαλιστικές εισφορές.
Το εύρος και το είδος των παρεμβάσεων θα εξαρτηθούν από τα επιπλέον έσοδα που θα προκύψουν από την πάταξη της φοροδιαφυγής, ενώ καθαρή εικόνα για το ύψος αυτών των εισπράξεων θα έχουν στο υπουργείο Οικονομικών τον Σεπτέμβριο του 2025, όταν θα γίνει απολογισμός της φορολογικής απόδοσης και θα αξιολογηθούν τα περιθώρια για μειώσεις φόρων.
Η πρόκληση είναι μεγάλη, καθώς οι αλλαγές πρέπει να συμβαδίζουν με τους περιορισμούς του Συμφώνου Σταθερότητας.

Σύμφωνα με το σχεδιασμό του οικονομικού επιτελείου το φορολογικό πακέτο περιλαμβάνει:

- Τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας:
Ανάμεσα στα σενάρια που βρίσκονται στο τραπέζι είναι η τιμητική αναπροσαρμογή της φορολογικής κλίμακας με βάση τον ετήσιο πληθωρισμό. Στόχος είναι η μείωση της επιβάρυνσης για τους εργαζομένους, καθώς η ανοδική πορεία του τιμάριθμου λειτουργεί ως πρόσθετος φόρος, μειώνοντας το διαθέσιμο εισόδημά τους.
Για παράδειγμα με δεδομένο ότι ο δείκτης τιμών καταναλωτή «έτρεχε» με ταχύτητα 2,7% το 2024 και ο στόχος για το 2025 είναι για υποχώρηση στο 2,1%, η οποία σε μεγάλο βαθμό θα εξαρτηθεί από τους εξωτερικούς παράγοντες ( γεωπολιτικές εντάσεις, τιμές ενέργειας και πρώτων υλών) θα μπορούσε το αφορολόγητο στο πρώτο κλιμάκιο εισοδήματος των 10.000 ευρώ να αναπροσαρμοστεί στα 10.200 ευρώ.
Αντίστοιχη προσαρμογή θα γίνει και στα υπόλοιπα φορολογικά κλιμάκια.

-Παρεμβάσεις στη κλίμακα φορολογίας εισοδήματος για τα φυσικά πρόσωπα με μειώσεις στους συντελεστές κυρίως για τα μεσαία εισοδήματα που βρίσκονται στη περιοχή των 18.000-40.000 ευρώ.
Υπενθυμίζεται ότι με τις αλλαγές που έγιναν το 2020 οι πλέον κερδισμένοι ήταν οι ελεύθεροι επαγγελματίες με ετήσιο όφελος 1.300 ευρώ ενώ για τα εισοδήματα 20.000- 50.000 ευρώ η ελάφρυνση ήταν μόλις 17 ευρώ ετησίως.
Σήμερα τα φυσικά πρόσωπα με εισοδήματα από μισθούς, συντάξεις, επιχειρηματική δραστηριότητα φορολογούνται με συντελεστές που ξεκινούν από 9% για τα πρώτα 10.000 ευρώ και φτάνουν έως και 44% για εισοδήματα άνω των 40.000 ευρώ.

- «Κούρεμα» κατά 30% των τεκμηρίων διαβίωσης σε πρώτη φάση και πλήρη κατάργηση τους σε βάθος χρόνου για την εξάλειψη των στρεβλώσεων και των αδικιών. Με το ισχύον καθεστώς εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες καλούνται να πληρώσουν υψηλότερο φόρο από αυτόν που αναλογεί στο εισόδημα τους με βάση τις τεκμαρτές δαπάνες διαβίωσης όπως τα αυτοκίνητα, τις κατοικίες, τις αγορές αγαθών, τα δίδακτρα σε ιδιωτικά σχολεία, τα σκάφη αναψυχής κ.ά.
Μάλιστα οι περισσότεροι που πιάνονται στην παγίδα των τεκμηρίων διαβίωσης είναι μισθωτοί και συνταξιούχοι κυρίως με χαμηλά εισοδήματα.

- Κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος για τις επιχειρήσεις και τα υποκαταστήματά τους

- Νέα μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 0,5 ποσοστιαίες μονάδες για αυτοαπασχολούμενους, ατομικές επιχειρήσεις και εργαζόμενους με «μπλοκάκι».

Μάριος Χριστοδούλου
www.bankingnews.gr