Εγείρονται ερωτήματα…
Θα μπορούσε να πλησιάζει το τέλος της Ισλαμικής Δημοκρατία του Ιράν; διερωτώνται οι Financial Times...
Μη δημοφιλές στο εσωτερικό, στη σκιά των επιθέσεων του Ισραήλ και υπό την ηγεσία ενός 85χρονου ανώτατου ηγέτη, το ιρανικό καθεστώς φαίνεται δυνητικά ευάλωτο.
Οι αντικυβερνητικές διαδηλώσεις που ξέσπασαν στη χώρα το 2022 καταπνίγηκαν άγρια, με εκατοντάδες πυροβολισμούς στους δρόμους και χιλιάδες φυλακισμένους.
Ο Benjamin Netanyahu, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, προσπαθεί να προσεγγίσει την ιρανική αντιπολίτευση.
Και ενώ απειλεί να αναλάβει στρατιωτική δράση κατά της χώρας, προέβλεψε πως η ελευθερία της χώρας μπορεί να έρθει «νωρίτερα από όσο νομίζουν οι περισσότεροι».
Σύμφωνα με τον Netanyahu, λένε οι FT, η αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν θα ωφελούσε ολόκληρο τον κόσμο.
Το εκεί καθεστώς είναι μια κακόβουλη δύναμη, καθώς υποστηρίζει βίαιες πολιτοφυλακές όπως η Hamas, η Hezbollah και οι Houthi, σημειώνεται.
Παρείχε επίσης κρίσιμη στρατιωτική στήριξη στον Bashar al-Assad, τον πρόεδρο της Συρίας, και προμήθευσε πυραύλους στη Ρωσία, για χρήση στον πόλεμο της με την Ουκρανία.
Δεδομένης της επιρροής του Netanyahu στις ΗΠΑ, τα επιχειρήματά του αναπόφευκτα επικεντρώνονται στη ρεπουμπλικανική δεξιά - αλλά όχι μόνο εκεί.
Η Le Monde αναφέρει έναν Γάλλο διπλωμάτη που είπε: «Ίσως οι Ισραηλινοί μας οδηγούν σε μια ιστορική στιγμή... την αρχή του τέλους για το ιρανικό καθεστώς».
Η πτώση της Ισλαμικής Δημοκρατίας ακούγεται σαν μια ευπρόσδεκτη εξέλιξη για τη δημοκρατική Δύση, η οποία ανησυχεί όλο και περισσότερο από τη συνεργασία ενός «άξονα αντιπάλων», που αποτελείται από το Ιράν, τη Ρωσία, την Κίνα και τη Βόρεια Κορέα.
Η επιστροφή της πολιτικής ελευθερίας στο Ιράν θα σήμαινε επίσης την επανένταξη της χώρας στην παγκόσμια οικονομία.
Επιφυλάξεις…
Σύμφωνα με τους FT, στον πραγματικό κόσμο, ωστόσο, υπάρχει κάθε λόγος να είμαστε πολύ επιφυλακτικοί με όσους ζητούν «αλλαγή καθεστώτος» στο Ιράν.
Πρώτον, υπάρχει το ερώτημα πώς θα συμβεί.
Ιρανοί διαδηλωτές έχουν ξεσηκωθεί κατά του καθεστώτος πολλές φορές στο παρελθόν και έχουν σκοτωθεί και φυλακιστεί.
Ο βομβαρδισμός του Ιράν και κρίσιμων υποδομών του, με την αόριστη ελπίδα ότι θα προκαλέσει την κατάρρευση του καθεστώτος, είναι μια βαθιά μη πειστική στρατηγική.
Αντί να βοηθήσουν την εσωτερική αντιπολίτευση, τα ισραηλινά ή αμερικανικά χτυπήματα θα μπορούσαν, στην πραγματικότητα, να βοηθήσουν το καθεστώς.
Με άλλα λόγια, η αμερικανική επέμβαση θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα αντιπαραγωγική, δεδομένου ότι κάθε μορφωμένος Ιρανός θυμάται τον ρόλο των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου στην υποστήριξη ενός πραξικοπήματος στο Ιράν το 1953.
Ακόμα κι αν το ιρανικό καθεστώς έπεφτε με κάποιο τρόπο, δεν υπάρχει καμία απολύτως εγγύηση ότι κάτι καλύτερο θα το αντικαθιστούσε.
Πολλά δικτατορικά καθεστώτα έχουν «πέσει» σε όλη τη Μέση Ανατολή τις τελευταίες δεκαετίες.
Συχνά τα καθεστώτα που τα διαδέχονταν αποδεικνύονταν ακόμη πιο καταπιεστικά από εκείνα που εκτόπιζαν, όπως συνέβη όταν η ιρανική επανάσταση έδιωξε τον Σάχη του Ιράν το 1979.
Πρόσφατο βιβλίο, που εξετάζει το θλιβερό αρχείο της αμερικανικής επέμβασης στη Μέση Ανατολή, έχει τον τίτλο Losing the Long Game: The False Promise of Regime Change in the Middle East.
Ο συγγραφέας του, Philip Gordon είναι σύμβουλος εθνικής ασφάλειας της Kamala Harris, με ρόλο στις συζητήσεις του Λευκού Οίκου.
Μπορεί να ήταν χρήσιμο αν ο Gordon μοίραζε αντίγραφα του βιβλίου του σε οποιονδήποτε υποστηρίζει ότι τώρα μπορεί να έχει έρθει η ώρα να ανατραπούν οι Ayatolah.
Ο Gordon δείχνει ότι οι ΗΠΑ πέφτουν επανειλημμένα στην ίδια παγίδα, δεκαετία μετά από δεκαετία, καθώς έπεσαν πίσω από την ιδέα της αλλαγής καθεστώτος στο Ιράκ, το Ιράν, το Αφγανιστάν, την Αίγυπτο και τη Λιβύη.
Σε κάθε περίπτωση, οι ΗΠΑ «αγκάλιασαν» τις αισιόδοξες υποθέσεις των εξόριστων ηγετών (και του Netanyahu για το Ιράκ το 2002), αλλά «δεν κατάφεραν να προβλέψουν το χάος που θα επακολουθούσε αναπόφευκτα μετά την κατάρρευση».
Όπως σημειώνει ο Gordon, «όποτε ένα υπάρχον καθεστώς καταστρέφεται»... αναδύονται ένα πολιτικό κενό και ένα κενό ασφαλείας, και αρχίζει ένας αγώνας εξουσίας».
Οι νικητές αυτού του αγώνα για την εξουσία είναι συνήθως οι πιο αδίστακτες και καλά εξοπλισμένες ομάδες, όχι οι πιο φιλελεύθερες και ανεκτικές.
Οι συνθήκες ανασφάλειας πείθουν επίσης τους ανθρώπους να ενταχθούν σε ομάδες ή αιρέσεις, καθιστώντας εξαιρετικά πιθανό το ενδεχόμενο να ξεσπάσει εμφύλιος πόλεμος.
Το Ιράν, όπως και το Ιράκ, είναι ένα συνονθύλευμα διαφορετικών εθνοτικών και θρησκευτικών ομάδων.
Το κενό εξουσίας όταν ανατρέπεται ένα αυταρχικό καθεστώς, συχνά προκαλεί χάος στις γειτονικές χώρες και ομάδες, εξαπλώνοντας τη βία σε όλη την περιοχή.
Όλες αυτές οι προειδοποιήσεις ισχύουν για τη νέα τάξη πραγμάτων στον Λίβανο, αν υπάρξει καταστροφή της ηγεσίας της Hezbollah.
Η προειδοποίηση να μην γίνει η αλλαγή καθεστώτος στόχος της δυτικής πολιτικής θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα απαράδεκτα ζοφερό συμπέρασμα - ότι οι Ιρανοί πρέπει να ζουν για πάντα κάτω από μια καταπιεστική θεοκρατία.
To ερώτημα
Αυτό είναι πολύ απαισιόδοξο. Το ερώτημα δεν είναι αν πρέπει να έρθει η αλλαγή στο Ιράν, αλλά πώς.
Η καλύτερη ελπίδα για τους Ιρανούς και τη Μέση Ανατολή είναι ότι η Ισλαμική Δημοκρατία θα παραδοθεί τελικά στην ιστορία όχι από μια εισβολή ή μια επανάσταση, αλλά από μια ειρηνική διαπραγμάτευση.
Τις τελευταίες δεκαετίες, οι δημοκρατικές μεταβάσεις που λειτούργησαν καλύτερα έχουν λάβει χώρα σε χώρες όπως η Πολωνία, η Νότια Αφρική και τη Χιλή, όταν οι αυταρχικές κυβερνήσεις —που καθοδηγούνται από αλλαγή γενεών ή από αλλαγές στην παγκόσμια πολιτική— κάθισαν με τους αντιπάλους τους και διαπραγματεύτηκαν.
Το Ιράν ανέκαθεν είχε μεταρρυθμιστές πολιτικούς που λειτουργούσαν εντός του θεοκρατικού συστήματος.
Αλλά ο πόλεμος με το Ισραήλ είναι εγγυημένο ότι θα ενδυναμώσει τους σκληροπυρηνικούς.
Η αλλαγή πρέπει να έρθει στο Ιράν. Οι βομβαρδισμοί δεν είναι ο τρόπος για να το πετύχουν, καταλήγουν οι FT.
www.bankingnews.gr
Μη δημοφιλές στο εσωτερικό, στη σκιά των επιθέσεων του Ισραήλ και υπό την ηγεσία ενός 85χρονου ανώτατου ηγέτη, το ιρανικό καθεστώς φαίνεται δυνητικά ευάλωτο.
Οι αντικυβερνητικές διαδηλώσεις που ξέσπασαν στη χώρα το 2022 καταπνίγηκαν άγρια, με εκατοντάδες πυροβολισμούς στους δρόμους και χιλιάδες φυλακισμένους.
Ο Benjamin Netanyahu, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, προσπαθεί να προσεγγίσει την ιρανική αντιπολίτευση.
Και ενώ απειλεί να αναλάβει στρατιωτική δράση κατά της χώρας, προέβλεψε πως η ελευθερία της χώρας μπορεί να έρθει «νωρίτερα από όσο νομίζουν οι περισσότεροι».
Σύμφωνα με τον Netanyahu, λένε οι FT, η αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν θα ωφελούσε ολόκληρο τον κόσμο.
Το εκεί καθεστώς είναι μια κακόβουλη δύναμη, καθώς υποστηρίζει βίαιες πολιτοφυλακές όπως η Hamas, η Hezbollah και οι Houthi, σημειώνεται.
Παρείχε επίσης κρίσιμη στρατιωτική στήριξη στον Bashar al-Assad, τον πρόεδρο της Συρίας, και προμήθευσε πυραύλους στη Ρωσία, για χρήση στον πόλεμο της με την Ουκρανία.
Δεδομένης της επιρροής του Netanyahu στις ΗΠΑ, τα επιχειρήματά του αναπόφευκτα επικεντρώνονται στη ρεπουμπλικανική δεξιά - αλλά όχι μόνο εκεί.
Η Le Monde αναφέρει έναν Γάλλο διπλωμάτη που είπε: «Ίσως οι Ισραηλινοί μας οδηγούν σε μια ιστορική στιγμή... την αρχή του τέλους για το ιρανικό καθεστώς».
Η πτώση της Ισλαμικής Δημοκρατίας ακούγεται σαν μια ευπρόσδεκτη εξέλιξη για τη δημοκρατική Δύση, η οποία ανησυχεί όλο και περισσότερο από τη συνεργασία ενός «άξονα αντιπάλων», που αποτελείται από το Ιράν, τη Ρωσία, την Κίνα και τη Βόρεια Κορέα.
Η επιστροφή της πολιτικής ελευθερίας στο Ιράν θα σήμαινε επίσης την επανένταξη της χώρας στην παγκόσμια οικονομία.
Επιφυλάξεις…
Σύμφωνα με τους FT, στον πραγματικό κόσμο, ωστόσο, υπάρχει κάθε λόγος να είμαστε πολύ επιφυλακτικοί με όσους ζητούν «αλλαγή καθεστώτος» στο Ιράν.
Πρώτον, υπάρχει το ερώτημα πώς θα συμβεί.
Ιρανοί διαδηλωτές έχουν ξεσηκωθεί κατά του καθεστώτος πολλές φορές στο παρελθόν και έχουν σκοτωθεί και φυλακιστεί.
Ο βομβαρδισμός του Ιράν και κρίσιμων υποδομών του, με την αόριστη ελπίδα ότι θα προκαλέσει την κατάρρευση του καθεστώτος, είναι μια βαθιά μη πειστική στρατηγική.
Αντί να βοηθήσουν την εσωτερική αντιπολίτευση, τα ισραηλινά ή αμερικανικά χτυπήματα θα μπορούσαν, στην πραγματικότητα, να βοηθήσουν το καθεστώς.
Με άλλα λόγια, η αμερικανική επέμβαση θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα αντιπαραγωγική, δεδομένου ότι κάθε μορφωμένος Ιρανός θυμάται τον ρόλο των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου στην υποστήριξη ενός πραξικοπήματος στο Ιράν το 1953.
Ακόμα κι αν το ιρανικό καθεστώς έπεφτε με κάποιο τρόπο, δεν υπάρχει καμία απολύτως εγγύηση ότι κάτι καλύτερο θα το αντικαθιστούσε.
Πολλά δικτατορικά καθεστώτα έχουν «πέσει» σε όλη τη Μέση Ανατολή τις τελευταίες δεκαετίες.
Συχνά τα καθεστώτα που τα διαδέχονταν αποδεικνύονταν ακόμη πιο καταπιεστικά από εκείνα που εκτόπιζαν, όπως συνέβη όταν η ιρανική επανάσταση έδιωξε τον Σάχη του Ιράν το 1979.
Πρόσφατο βιβλίο, που εξετάζει το θλιβερό αρχείο της αμερικανικής επέμβασης στη Μέση Ανατολή, έχει τον τίτλο Losing the Long Game: The False Promise of Regime Change in the Middle East.
Ο συγγραφέας του, Philip Gordon είναι σύμβουλος εθνικής ασφάλειας της Kamala Harris, με ρόλο στις συζητήσεις του Λευκού Οίκου.
Μπορεί να ήταν χρήσιμο αν ο Gordon μοίραζε αντίγραφα του βιβλίου του σε οποιονδήποτε υποστηρίζει ότι τώρα μπορεί να έχει έρθει η ώρα να ανατραπούν οι Ayatolah.
Ο Gordon δείχνει ότι οι ΗΠΑ πέφτουν επανειλημμένα στην ίδια παγίδα, δεκαετία μετά από δεκαετία, καθώς έπεσαν πίσω από την ιδέα της αλλαγής καθεστώτος στο Ιράκ, το Ιράν, το Αφγανιστάν, την Αίγυπτο και τη Λιβύη.
Σε κάθε περίπτωση, οι ΗΠΑ «αγκάλιασαν» τις αισιόδοξες υποθέσεις των εξόριστων ηγετών (και του Netanyahu για το Ιράκ το 2002), αλλά «δεν κατάφεραν να προβλέψουν το χάος που θα επακολουθούσε αναπόφευκτα μετά την κατάρρευση».
Όπως σημειώνει ο Gordon, «όποτε ένα υπάρχον καθεστώς καταστρέφεται»... αναδύονται ένα πολιτικό κενό και ένα κενό ασφαλείας, και αρχίζει ένας αγώνας εξουσίας».
Οι νικητές αυτού του αγώνα για την εξουσία είναι συνήθως οι πιο αδίστακτες και καλά εξοπλισμένες ομάδες, όχι οι πιο φιλελεύθερες και ανεκτικές.
Οι συνθήκες ανασφάλειας πείθουν επίσης τους ανθρώπους να ενταχθούν σε ομάδες ή αιρέσεις, καθιστώντας εξαιρετικά πιθανό το ενδεχόμενο να ξεσπάσει εμφύλιος πόλεμος.
Το Ιράν, όπως και το Ιράκ, είναι ένα συνονθύλευμα διαφορετικών εθνοτικών και θρησκευτικών ομάδων.
Το κενό εξουσίας όταν ανατρέπεται ένα αυταρχικό καθεστώς, συχνά προκαλεί χάος στις γειτονικές χώρες και ομάδες, εξαπλώνοντας τη βία σε όλη την περιοχή.
Όλες αυτές οι προειδοποιήσεις ισχύουν για τη νέα τάξη πραγμάτων στον Λίβανο, αν υπάρξει καταστροφή της ηγεσίας της Hezbollah.
Η προειδοποίηση να μην γίνει η αλλαγή καθεστώτος στόχος της δυτικής πολιτικής θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα απαράδεκτα ζοφερό συμπέρασμα - ότι οι Ιρανοί πρέπει να ζουν για πάντα κάτω από μια καταπιεστική θεοκρατία.
To ερώτημα
Αυτό είναι πολύ απαισιόδοξο. Το ερώτημα δεν είναι αν πρέπει να έρθει η αλλαγή στο Ιράν, αλλά πώς.
Η καλύτερη ελπίδα για τους Ιρανούς και τη Μέση Ανατολή είναι ότι η Ισλαμική Δημοκρατία θα παραδοθεί τελικά στην ιστορία όχι από μια εισβολή ή μια επανάσταση, αλλά από μια ειρηνική διαπραγμάτευση.
Τις τελευταίες δεκαετίες, οι δημοκρατικές μεταβάσεις που λειτούργησαν καλύτερα έχουν λάβει χώρα σε χώρες όπως η Πολωνία, η Νότια Αφρική και τη Χιλή, όταν οι αυταρχικές κυβερνήσεις —που καθοδηγούνται από αλλαγή γενεών ή από αλλαγές στην παγκόσμια πολιτική— κάθισαν με τους αντιπάλους τους και διαπραγματεύτηκαν.
Το Ιράν ανέκαθεν είχε μεταρρυθμιστές πολιτικούς που λειτουργούσαν εντός του θεοκρατικού συστήματος.
Αλλά ο πόλεμος με το Ισραήλ είναι εγγυημένο ότι θα ενδυναμώσει τους σκληροπυρηνικούς.
Η αλλαγή πρέπει να έρθει στο Ιράν. Οι βομβαρδισμοί δεν είναι ο τρόπος για να το πετύχουν, καταλήγουν οι FT.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών